Heykel!

     

    Eğret sözlüğünde heykel kelimesinin karşılığını 'hakaret sözü' olarak vermişiz. 'Heykel gibi' söz grubunun karşısında ise "1.Çok büyük, 2.Hareketsiz, duygusuz, durgun." açıklaması yer alıyor. Biraz daha ayrıntılandırarak heykel kelimesinin Eğret ağzındaki durumunu açıklamak istiyorum.

    Aslında 'hakaret' anlamı 'heykel gibi'nin karşılığında açıklanmış. Yani bu kelimeye neden ve nasıl hakaret anlamı yüklendiğinin cevabı verilmiş. Bu anlam yükleme tamamiyle dış görünüşle ilgilidir, kişinin karakterine bir şey denilmez.

    Bilindiği gibi heykel, güzel sanatların bir dalıdır ve göze hitap eden plastik sanatların en önemlisi kabul edilir. Esasında bizim kültürümüzde yokken batılılaşma sürecine paralel olarak son dönemde  girmiş ve bu alanda önemli eserler verilmiş. 

    Bu anlamda Eğretlinin hayatına en yakın heykel Afyon'daki Utku/Zafer anıtıdır. Hala bu adlarla anılan ve içinde bulunduğu parkın da Anıtpark adını almasını sağlayan muhteşem esere Anıtkayalılar heykel der. Anıta da, zafere de, utkuya da, parka da itibar etmez...

    Bu konuda çok bilgim yok, heykel sanatında varlıkları gerçek boyutundan daha küçük yontulduğu durumlara da rastlanabilir; ama genellikle olduğundan daha büyük yapılıyorlar. Belki genellikle anıt biçimli heykelleri tanıdığımız için bize öyle geliyordur, çünkü böyle eserlerden maksat herkes tarafından görünür olmasıdır. Haliyle büyük, hatta devasa boyutlarda yapılıyorlar. Zaten küçüklerine heykel değil, biblo falan diyorlar galiba...

    Bizim Utku anıtına Heykel dememizin altındaki temel sebep onun boyutu olabilir. Yani başta heykel sanatının bir ürünü olduğu için değil, çok büyük olduğu için öyle adlandırılmıştır. Zamanla bu mantıklı gerekçe unutulsa da 'Heykel' adlandırması yaşamaktadır.

    Uzun boyu, iri yarı görüntüsü, cüsseli duruşundan dolayı bazı insanların 'heykel' diye vasıflandırılmasına Anıtkaya'da hala tanık olabilirsiniz. Lakin sırf bu yüzden yapılan heykel benzetmesi veya yakıştırmasında hakaret anlamı bulunmaz. Böyle uzun boylu kimselere mesela 'zıravıt' da denilebilir... 

    Yalnız heykellerin göze çarpan tek özelliği sadece devasa boyutları değildir. Hammaddesi taş veya maden olan bu ürünler doğal olarak haraketsizdirler... Cansız ve şuursuz oldukları için aynı zamanda duygusuzdurlar. İşte bu özelliklerini de ima ederek birine 'heykel' dediğinizde hakaret etmiş olursunuz. Eğret ağzında 'heykel' ve 'heykel gibi' sözleri işte tam da böyle kullanılır. 

    Herkes bir işin ucundan tutuyorken birinin öylece durması sinir bozucudur. Uygun bir dille tepki göstermek gerekir. 'Heykel gibi durma da yardım et!' denir mesela... Yahut sadece 'Heykel!' denilerek bu bir tek kelimeye söylenmek istenen her şey sığıştırılır.

    Tabi bu sözler söylenirken vurgu ve tonlama önemlidir. Her iki kullanımda baştaki 'hey' hecesindeki baskı, muhataba şiddetle hissettirilir. Ve öyle bir tonda söylenir ki bırak hakareti, aşağılamayı; o sözde bir miktar küfür çeşnisi bile bulunur.