20 Aralık 2022

Hatipler

     
    Kuruluşundan itibaren Eğret merkezi bir yer idi. Bir kompleksin parçası olan camiye bu yüzden Cuma Camisi adı verildi; çünkü cuma namazı kılınıyordu. Cuma namazı demek hutbe demek, hutbeyi okumak için de hatip gerek. Cuma Camisinde sürekli olarak imamın yanında bir de hatip istihdam edildi. Eğret'teki Hatipoğullarının bir dönem Cuma Camisi hatiplerinden birinin çocukları olduğu düşünülüyor.

    1831 Yılı kayıtlarında iki Hatipoğlu hanesi var. Arka arkaya yazıldıklarına göre bunların çok yakın akraba olduğunu söyleyebiliriz. O kadar yakınlar ki birinin çocuklarını yanlışlıkla diğerine yazmışlar... Yani Gobakların Kupan-Kaçmaz kolları ve Çakırlar ile konumuzu teşkil eden Hatipler, aynı sülaleye mensuplar.  



    Hatipoğlu Ahmet, sözünü ettiğim kayıtlarda 1790 doğumlu 'uzun boylu, kumral sakallı' biri olarak tasvir edilmiş. Bir de alta not düşülmüş, 'Muhtar-ı Evvel' diye... Yani karşımızda Eğret'in ilk Muhtarı duruyor. Üstelik 1840 yılındaki ikinci dönem atamalarında da Muhtar Yardımcısı olacaktır... Kendisinden hemen vazgeçilmediğine göre Eğret'in o dönem önemli kişilerinden biri olduğu anlaşılıyor.

    Muhtar Hatiboğlu Ahmet'in üç oğlu var; belki kızları da vardır, onları bilmiyoruz. Büyük oğlu İbrahim 1815 doğumlu, defter yazıldığı sırada askere kaydedilmiş... Ortanca oğlu Mahmut 1827 doğumlu görünüyor, kayıt esnasında dört yaşında... En küçük oğlu Osman ise Mahmut abisinden iki yaş küçük, 1829 doğumlu...

    Osman'ın iki abisinin durumu hakkında bugüne herhangi bir malumat aksetmemiş. İsimlendirmelerden yola çıkarak yapılabilecek bir yorumla, İbrahim ve Mahmut kardeşlerin evlenmeden vefat ettikleri söylenebilir... O zaman, Hatiboğlu Osman'dan devam edelim...

    1829 Yılında doğan Hatiboğlu Osman Ayşe Hanımla evlendi. Tam olarak kimlerden olduğu anlaşılamayan Ahmet kızı Ayşe Hanım, Osman'dan altı yaş daha küçüktü... Öncesinde ve sonrasında kardeşleri olup olmadığı bilinmiyor; ama 1859 yılında bir oğulları doğuyor, adını Mahmut koyuyorlar. Yani Osman'ın abisinin adı... Bu Mahmut, ölene kadar 'Hatiboğlu' olarak anılacaktır...

    Hatiboğlu Mahmut önce kendisiyle aynı yaştaki Abdullah kızı Hanife ile evlendi. Hanife Hanımın doğum yeri Eğret görünüyor, ama aslen Afyonlu olduğu belirtildi; demek ki her kayda itibar etmemeli... Eğretli Cemal Hocalarla Hatipler arasındaki akrabalığın Hanife Hanım sayesinde kurulduğu, dolayısıyla Hanife Hanımın Cemal Hocanın halası olabileceği güçlü bir ihtimal gibi duruyor. En düşük ihtimalle Eğret kökenli olup Afyon'a taşınan Eğretlilerle irtibatlı olduğu düşünülmelidir... 

    Hanife Hanımın çocuğu olmayınca, Hatiboğlu ikinci defa evlendi. Bu seferki eşi Eğretliydi; Omarcıkların Hüseyin kızı Ümmü Gülsüm...  Gülsüm Hanım, Altındiş, Arap, Güdüğizzet, Gocahüseyin, Feyzullah ve Bödünün halaları olur... Hatiboğlunun beş çocuğu da Gülsüm Hanımdan olunca, önceki eşi huzursuzluk çıkardı ve Gülsüm Hanımın ölümüne sebep oldu diye söylentiler var... Aralarında geçimsizlik olduğu normal karşılanabilir, hatta kıskançlık gibi insani duygular da tamam; ama böyle bir iddia abartı gibi duruyor. Ayrıca gerçeklerle örtüşmüyor, çünkü Hanife Hanım 1932'de, Gülsüm Hanım ise 1936'da vefat etmiş...

    Çocuklarına geçmeden önce Hatiboğlu Mahmut'tan biraz söz etmek gerekecek... Mal varlığı bakımından çok zengin olduğu ve bunun hakkını verdiği belirtiliyor. Zenginliğinin kaynağı, bir zamanlar Eğret Muhtarının tek varisi olması sayılabilir; ama cömertliğinin sebebini bilemeyiz... Onun bu yönü sebebiyle tam bir 'Ağa' portresi çizdiğini söylüyorlar. Mesela 10-15 çift koşum mandası varmış, malı olmayanlara karşılıksız bir süreliğine verirmiş bunları... Bir satıcı geldiyse Köye, elinde kalan malı ne olursa olsun satın alırmış. Diyelim döşmeci geldi, bir araba malı elinde kaldı. Hepsini alır yığarmış bir köşeye, nasılsa birine lazım olur dermiş... Yanında çalışan bekarlara da iyi davranır, bol bol verir, yedirir içirirmiş. Hayır işlerinde hakeza... Hasılı kelam Hatiboğlu Mahmut, Ağa Adammış... 1920 Yılında Hatiplerin eski Oda, Muhtar Odası olarak kullanılmış. Bundan anlaşılıyor ki; 90 yıl önce nasıl ki dedesi Hatiboğlu Ahmet Eğret Muhtarı idiyse, torun Hatiboğlu Mahmut da öyleydi... Yalnız 1920 yılından evvel Mahmut'un vefat ettiği kaydedilmiş; belki de  o sırada Muhtar kendisi değil, oğlu Molla Osman'dı...

    Hatiboğlunun dört oğlu bir kızı oldu. Yaş sırasına göre isimleri; Osman, İbrahim, Sabire, Ahmet ve Mehmet... 1899'da doğan tek kızı Sabire, Yetimlerin Hacımurat oğlu Şükrü eşi oldu... Resmi kayıtlara Ahmet diye yazılan küçük oğlu Mehmet, 1909 yılında doğdu. Aynı belgede küçük öldüğü notu düşülmüş... Geriye kalan üç oğlu Osman, İbrahim ve Ahmet'i merkeze alarak Hatipleri inceleyeceğiz...

    1. HATİBOĞLU İBRAHİM

    Hatiboğlunun ortanca oğlu İbrahim, 1895 yılında doğdu. Bu ismi vermesinin sebebi Hatiboğlu'nun erken ölen amcası olduğu belli... Hacımahmutlardan Mahmut kızı Zeliha ile evlendi. Zeliha(Zele) Hanım; Hafız, Manda, Ayımevlüt ve Garaçaylının ablalarıdır. Bir kızları vardı, adını Refiye koydukları... (1916 Doğumlu Mehmet adında bir de oğulları varmış. Bu çocuğun 1940 yılında vefat ettiğine dair bir kayıt gördüm.) 

    İbrahim askere gidiyor. Cihan Harbinin başladığı yıllara denk gelmeli askerliği... Tuzla'da birliğinde vefat ettiğine dair haberi geliyor, urbalarıyla birlikte...

    Yetim kızı Refiye ile tek başına kalan Zeliha Hanımı, Hatiboğlu İbrahim'in küçük kardeşi Ahmet (Deliahmet)e verdiler. Evlilik yürümedi, ayrıldılar; Zeliha Hanım bu sefer Apdıramanların Yeniali eşi oldu. Yenialinin anası da Omarcıklardan olduğu için bu göstermelik evlilik gerçekleştiği söyleniyor.... Orada huzur buldu, orada vefat etti. Kızı Refiye, oradan Kirpitçilerin Cemal Kirkit'e gelin çıktı... (Refiye Hanım, kendi sağlığında doğan Oğlu Mehmet'in çocuklarına ana babasının adı olan İbrahim-Zeliha isimlerini koydurdu.)

    2. MOLLA OSMAN

    Hatiboğlu Mahmut, büyük oğluna da isim olarak kendi babasının adını koydu. 1885 Yılında doğan Osman, ilim tahsil ettiği için 'Molla Osman' diye anılıyordu. İmam olarak çevre köylerde vazife yapmasına rağmen 'Hoca' değil de Molla denmesi ilginçtir. Demek ki tipik hoca kalıplarının dışında özelliklere sahipti.

    Omarcıkların Ali kızı Havva ile evlendi. Havva Hanım (ayrı analardan olmak üzere) Gıralinin halası olur... Lakin Havva Hanımın çocuğu olmadı, o haliyle vefat etti...

    O sırada yeni kurulan Macur (Cumalı) imamı olan Mollosman, Yeniceli Çerkez kızı Selime ile ikinci evliliğini yaptı. Dokuz çocuğunun dokuzu da Selime Hanımdandır. Dördü erkek olan çocuklarının yaş sırasına göre isimleri; Ayşe, Mahmut, Ali Şükrü, Ömer Faruk, Mehmet Emin, Ratibe, Zeliha, Rabia, Raike'dir... 1928 Doğumlu Mehmet Emin, dokuz yaşındayken vefat etti...

    İlk kızı doğduğunda Mollosmanın Ninesi Ayşe Hanım hayattaydı. Bu kıza Ayşe adını koymakla onun gönlünü ettikleri düşünülüyor. Ayşe Hanım, Hacımahmutların Hafız Mehmet Öztürk eşi olacaktır... Diğer kızı Ratibe'yi, Yenialiye verdiler. Hatırlanacağı üzere Yeniali (Ali Kirkit)Ratibe'nin Zeliha yengesini de nikahına almıştı; lakin o nikahın formalite olduğunu kabul etmeliyiz... Üçüncü kızı Zele, Davılcıarifin Süleyman Azbay eşi oldu... Dördüncü kızı Rabia'yı (ki Molla, rabia kelimesinin 'dördüncü' anlamına geldiğini bilmiyor olamaz) Hassönlerin Hüseyin Koç ile everdi... Son kızı Raike de Hacımuratların Gocayetim Mevlüt Azbay'ın hanımı oldu. Mevlüt ile Raike de hala-dayı çocukları oluyor...

    Hayatta kalan üç oğluna geçmeden önce belirtelim; Mollaosmanın ikinci karısı, Çerkez Selime Hanım 1967 yılında vefat etti... Mollaosman da çok beklemedi, 1969'da ardından göçtü...

    Hacı Mahmut 

    Mollosmanın büyük oğlu Mahmut 1911 doğumlu olarak kaydedilmiş. O günkü kayıtların gayrıciddiliği değilse, kızkardeşi Ayşe ile ikiz olabilir. Çünkü Hafızmehmetin hanımı Ayşe ile doğum tarihleri aynı... Bu arada Mahmut'un da dedesinin adını aldığını belirtelim...

    Dandırlı Fadime Hanım ile everdiler Mahmut'u...  Üç oğlu oldu, yaşamadılar. Sonra bir kızı oldu, adını Gülsüm koydular. Anasının adıydı çünkü... Gülsüm'ün ardından sanki ölen üç oğluna bedel, üç oğlu daha oldu; Salim, Mehmet ve Halil İbrahim...  Fadime Hanım 1067 yılında vefat etti... Hatiboğlu Mahmut, ikinci olarak Zehra Hanım ile evlendi. Bu ikinci eşi aslen Çay'dan olduğu için kısaca 'Çaylı' olarak tanındı... Çaylının da Ümmühan ve Osman adında iki çocuğu oldu... 

    Çocuklarını ele alacağız; Mollaosmanın Mahmut 1994 yılında vefat etti. İkinci eşi Çaylı Zehra Hanım ise 2002 yılında vefat etti...

    Mahmut'un büyük kızı Gülsüm, Hacımuratların Güçükyetim Mahmut Azbay'a vardı. Aynı zamanda Raike Halası ile elti oldular... İkinci Hanımı Çaylıdan olan küçük kızı Ümmühan ise Anıtkaya dışına gelin oldu...

    Oğlanlara gelince... Büyük oğlu Salim 1941 yılında doğdu. 'Salim Hoca' diye bilinirdi... Şükrü Emmisinin kızı Fatma ile evlendi. Gürcan, Selime, Ayşe ve Fadime olmak üzere dört kızı oldu. Son üç kızına büyük nine, nine ve anasının adını koymuş olması dikkate değer... Selime ve Fadime Anıtkaya dışına gelin oldular. Ayşe, Sıntırların Şükrü Sımsıkı ile evlendi. Şükrü'nün Sabire ninesi ile, Ayşe'nin Mollosman dedesi kardeş olduğu hatırlansın... Salimhocanın eşi Fatma Hanım 2002 yılında vefat etti. Kendisi ise kızı Gürcan ile Afyon'da oturuyorlar...

    Mahmut'un 1947'de doğan ortanca oğlunun adı Mehmet'tir... 'Kör Mehmet' lakabıyla bilinir. Şükrü Emmisinin kızı Nasiye ile evlendi; böylece abisi Salimhoca ile bacanak da oldular... Şükrü ve Necmettin adında iki oğlu oldu. Çolakların Mehmet Ali kızı Hüsna ile evlenen Şükrü'nün iki oğlu var. Küçük oğlu Necmettin, İbişlerin Yakup kızı Lale ile evlendi; Onun da iki kızı var... Şükrü Ankara'da, Necmettin Afyon'da oturduğu için Mehmet de çoğunlukla Afyon'da bulunuyor...

    Dandırlı Fadime Hanımdan küçük oğlu Halil İbrahim 1949 yılında doğdu. Muhasebeci olarak çalıştığı için erken dönemde Afyon'a yerleşen Halil İbrahim; o sırada Anıtkaya'da çalışan öğretmen Reyhan Hanım ile evlendi. Bir oğlu ve bir kızı olan Halil İbrahim, Afyon'da 2021 yılında vefat etti...

    'Çaylının Osman' ise 1969 doğumlu... Gobakların Apak kızı Dilek ile evlendi. Böylece Parlakmehmet, Kelahmetin Ahmet ve Emmioğlusunun Adem ile bacanak oldular.. İki kız ve bir oğlu oldu. Zehra ve Mahmut olarak çocuklarının ikisine ana babasının adını veren Osman, Anıtkaya'da yerleşik...

    Ali Şükrü

    Mollosmanın ortanca oğlu Ali Şükrü 1920 yılında doğdu. Ön adı olan Ali'yi hiç kullanmadı galiba, yalnız Şükrü olarak bilindi... Hacıların Kelali kızı Feride ile evlendi. Önce Yozgunhalil, sonra Körüslerin Akömer ile bacanak oldular... İkisi oğlan üçü kız, beş çocukları oldu. İsimleri Fatma, Emin, İbrahim, Meziyet ve Nasiye'dir... 

    Şükrü 1969 Yılında vefat etti. Eşi Feride Hanım ise yaklaşık kırk yıl daha yaşadı ve 2008 yılında vefat etti...

    Kızlardan Fatma, Mahmut Emmisinin Salimhoca; Nasiye de Körmehmet eşi oldular... Meziyet ise Yenialinin Halil İbrahim Kirkit'e vardı; Meziyet ile eşi hala-dayı çocuklarıdır...

    Şükrü'nün büyük oğlu Emin, 1943 yılında doğdu. 'Godal Emin' diye bilinirdi. Hassönlerin Hüseyin kızı Mübahat ile evlendi. Mübahat Hanım, Godalın Rabia Halasının kızı olur... Üç oğulları dünyaya geldi; Ömer, Osman ve Şükrü... 1964 Yılında doğan büyük oğlu 'Ömer Hoca' diye lakaplanmıştı. Doğuştan kemik rahatsızlığı vardı, fazla dayanamadı, 1999'da vefat etti... Ortanca oğluna Molla dedesinin adını koydu; Osman, Yetimlerin Mahmut kızı Meryem ile evlendi. Emin, Emre ve Sıla isimlerinde üç çocuğu var; Afyon'da yerleşikler... 1969'da doğan küçük oğluna da dedesinin adı olan Şükrü ismini verdi. Anıtkaya dışından Nezaket Hanım ile evlenen Şükrü de abisi Ömerhoca gibi aynı hastalıktan muzdaripti. 2018'de öldüğünde bir kız babasıydı... Godalemin kendisi de 2018 yılında vefat etti...

    En küçük oğlu İbrahim 1947 yılında doğdu. Kelalinin Halit Dayısının kızı Emine ile evlendi, Kelahmetlerin Cicimehmet ile bacanak oldular... Adem, Sevda ve Feride olmak üzere üç çocukları oldu. Sevda, Hacımahmutların Kenan oğlu Ayhan Öztürk eşi oldu; Feride de Şemşilerin Abdullah oğluyla evlendi... Tek oğlu Adem, Gobakların Apak kızı Melek ile evlendi. İki kız bir oğlu var ve babasıyla Anıtkaya'da yaşıyorlar; çünkü anası Emine Hanım 2013 yılında vefat etti...

    Ömer Faruk

    Molla Osmanın küçük oğludur, 1922 yılında doğdu. Patlakların Garahmetin kızı Hacer ile evlendi. Bulduğun Mehmet, Denden Osman ve Alçakların Hacıemin ile bacanak oldular...

    Yaşar ve Necla adlarında bir oğlu ve bir kızları oldu. 1959 yılında Ömer Faruk vefat etti... Eşi Hacer Hanım Gobakların Gocakazıma vardı ve orada 1967 yılında vefat etti... 

    Büyüyünce kızı Necla, Omarcıkların Feyzullah oğlu Bekçi Abdullah eşi oldu. Hatırlanacağı üzere dipteki Gülsüm Nine Omarcıklardandı...

    Yaşar ise Gocayetim Mevlüt kızı Ayşe ile evlendi, yani eşiyle hala-dayı çocukları oluyorlardı. Tek oğluna babasının adı olan Ömer Faruk adını koydu. Eşi Ayşe Hanım 2022 yılında vefat edeli beri, Anıtkaya'da oğluyla birlikte yaşıyorlar...

    3. DELİ AHMET 

    Hatiboğlunun küçük oğlu 1906 yılında doğdu. Adını Ahmet koymalarının sebebi, dipdede Hatiboğlu Ahmet'tir... Lakabı 'Deli Ahmet' idi, çocuklarına da bundan sonra Deliahmetler denilecek...

    Deliahmetin tespit edebildiğimiz evlilikleri şöyle: Önce Keçilerin Ahmet kızı Sendir ile evlendi. Sendir Hanım Melezin kardeşi, Keçimehmetin halasıydı; çocuksuz ayrıldılar. İkinci olarak ölen İbrahim abisinin eşi Zeliha Hanımı aldı; Onun üstüne kardeşi Satı'yı alınca Zeliha Hanım durmadı, ayrıldılar... Lakin Satı Hanımla da geçinemeyince yine ayrılık göründü. Dördüncü olarak Mardaklar/Garahmetlerden Halime ile evlendi. Bir oğlu olduktan sonra Halime Hanım 1937'de vefat etti. Son olarak Hacımuratların Hacer ile evlendi. Biri oğlan olmak üzere beş çocuk da Hacer Hanımdan oldu... Ve Hatiplerin Deliahmet, 1967 yılında vefat etti... Son eşi Hacer Hanım ise 1981'de öldü...

    Halime Hanımdan doğan oğlu Mahmut; Hacer Hanımdan olan çocukları ise Sevim, Emin, Feyziye, Hanife ve Ayşe'dir... Kızlara bakalım; Sevim, Hacıların Şerafettin Azbay; Feyziye, Çetenin Mehmet Patlar; Hanife, Körhalilin Muharrem Kirkit; Ayşe, Dayıların Adem Yola eşi oldular...

    Yağcı Mahmut

    Deliahmet, 1930 yılında doğan Halime Hanımdan tek oğluna babası Hatiboğlunun adı olan Mahmut ismini verdi. 'Yağcı Mahmut' olarak bilindi; çünkü evinin altındaki küçük yağhanede haşhaş yağı çıkarırdı. Yağ işi bitse de Mahmut'un 'Yağcı' lakabı ölene kadar peşini bırakmadı... 

    Yağcımahmut, Arapların Patırmahmut kızı Hatice ile evlendi. Güdüğizzetin Emin ve Çolakların Salim ile bacanak oldular... Üçü kız ikisi oğlan beş çocukları oldu: Mehmet, Ahmet, Halime, Nazik ve Elveda... Büyük kızı Halime, Akbaşların Mehmethoca oğlu Ömer Karakaya; ortanca Nazik, Corukların Gakgidi oğlu Süleyman Oran eşi oldular. Küçük kızı Elveda Anıtkaya dışına gelin oldu....

    Oğlanlara gelince... Büyük oğlu Mehmet 1956 yılında doğdu. Akbaş Mehmethoca kızı Aysun ile evlendi. Kardeşi Halime de Aysun Hanımın kardeşi Ömer'e varmıştı; Anıtkaya'daki adıyla 'değişik usulü' evlenmiş oldular... İki kızı bir oğlu oldu, çocukları Anıtkaya dışından evlendiler. Yağcımahmutun Mehmet, eşi Aysun Hanım 2018'de vefat ettikten sonra şimdi ufak ufak baba mesleğini sürdürmeye çalışıyor. Anıtkaya'da kendisine 'Yağcı Mehmet' dendiğini işittim...

    Küçük oğluna, dedesi Deliahmetin adı olarak Ahmet ismi verilmiş. 'Hademe Ahmet' veya 'Gaytan Bıyık' diyorlar... Karacahmetli Nuran Hanım ile evlendi. Mahmut, Seydi Ahmet ve Melek adlarında üç çocuğu var; Anıtkaya'da yaşıyor...

    Eşi Hatice Hanım 2004'te vefat etmişti, Yağcımahmut kendisi de 2020'de öldü...

    Deliahmetin Emin

    Deliahmetin Hacer Hanımdan olan küçük oğlu Mehmet Emin 'Deliahmetin Emin' diye babasına izafeten lakaplandı. Galgancıların Halil kızı Satı Hanım ile evlendi. Böylece Canalilerin Şeytanhasanın Asım Can ve Galgancıların Osman Aytar ile de bacanak oldular...

    Satı Hanım ile Emin'in üç oğlu ve iki kızı oldu. Yaş sırasına göre isimleri; Gülsüm, Ahmet, Nevzat, Halil ve Hacer... Hatiplerde pek rastlanmayan Halil, burada Galgancılardaki Halil dedenin adı olsa gerek... Hacer, Yetimlerin Yücel Azbay eşidir...

    Büyük oğlu Ahmet, Omarcıklardan Berberşükrü kızı Feriha ile evlendi. Mehmet Emin, Emre ve Enes adında üç oğlu var... Eskiden beri Deliahmetin Emin su sondajı yapardı, oğlu Ahmet de çevre köylerde şimdi bu işi sürdürüyor...

    Ortanca Nevzat, Moruk lakaplı Üzeyir Dalgıç kızı Elveda ile evlendi; Satınur, İsmail ve Üzeyir olmak üzere üç çocuk da O'nda var... Afyon'da çalışıyor ve kah Afyon'da kah Anıtkaya'da oturuyor...

    En küçükleri Halil, Ispartalı Ayşe ile evlendi; iki kızı var ve Afyon'da yaşıyor... Çocuklarının durumu böyle... Eşi Satı Hanım 2012 yılında vefat etmişti, Deliahmetin Emin de 2022 yılında vefat etti...

***

    Hatiboğlu Ahmet hanesinin iki asır önce başlayan macerasındaki akrabalık bağlarının, Hatipler-Hacılar-Ayanoğlular üçgeninde yoğunlaştığı gözleniyor. İsimlendirmelerde geleneğe düşkün olan Hatiplerde Ahmet, Mahmut, Osman, İbrahim isimleri her kuşakta mutlaka kendine yer bulmuş. 1934 Soyadı Kanunu dolayısıyla AYKAÇ soy ismini almışlar.



Hiç yorum yok:

Yorum Gönder