Milli Mücadelede Eğret Günlüğü - 10

 Büyük Taarruzun beşinci günü ve sonrası...

Önceki Bölüm

30 AĞUSTOS 1922

    9. Yunan Tümen karargâhından esir edilen bir subayın ifadesine göre Hamurköy - Çal - Dumlupınar doğrultusuna yürüyen ve devamlı taarruz ve takibe uğrayan Yunan kuvvetinin 5, 12,  9. ve 13. Tümenlerle 4.Tümenin artıklarından ibaret olduğu, 1. ve 2. Kolordu komutan ve karargâhlarının da beraber bulunduğu ve 7. Tümenlerin daha önce Dumlupınar ve oradan Uşak doğrultusuna çekildikleri öğrenildi.

    Fevzi paşa hazretleri ile gün doğmadan Hareket Şubesi Müdürü Şemsettin Bey de beraber olduğu halde bir otomobille Afyon’dan hereket ederek Eğret yolunu takiben evvela Beşkarış köyünde 2. ordu kumandanı Yakup Şevki paşa hazretleriyle görüştük. Takip edilen yol süvari kolordusunun 27-28 Ağustos günleri akınlar yaptığı ve sürekli kılıç darbeleri altında kalan düşmanın batıya doğru kaçmaya çalışırken aynı zamanda nefretle ateşe verdiği sahadan geçiyordu. Üzerlerinden geçtiğimiz yüzlerce otomobil enkazı ve düşman cesedi vs hezimet artığı, öz Türk yurdunda alçak düşmanın bıraktığı bu taze harabelerin hüznü anlatılacak gibi değildi.

    30 Ağustos 1922 sabahı kolordunun bulunduğu Kurtköy’e gelen Genelkurmay Başkanı, kolordunun bu günkü durumunu ve hareketlerini uygun buldu ve 1, 2. Ordular hakkında bilgi vererek kolorduyu aydınlattı.

    Süvari tümenleri, kolordu emri gereğince 30 Ağustos sabahı şiddetli yağmur altında hareket ettiler.

    Eğret baskınında Yunanlıların içinde kalıp bugün Kurtköy’de kolorduya katılan 2. Süvari Tümeni Kurmay Yüzbaşı Cevdet’ten “1. Kolordu’nun Toklusivrisi’ni alıp Kaplangı dağına ilerlemekte olduğu, demiryolu boyunca Yunanlıların arkası kesilerek Murat dağları kuzeyinden Keçiler - Belova doğrultusunda çekilmek zorunda bırakıldıkları” öğrenildi.  

 

    2. Ordu Komutanı saat 8.00’de şu taarruz emrini verdi:

    1. Düşmanın büyük bir yürüyüş kolunun Akin’den Kırgıl köyüne doğru 29 Ağustos 1922 öğleyin yürümekte olduğu görülmüştür. Gene dün sabahleyin Eğret civarından ve birliklerimizin buraya ulaşmasından iki saat evvel garba çekilen düşman birlilerinin Resulbaba silsilesinin yukarı hattında ve batı uçlarında bulunduğu görülmüş ve bu düşmanın güneyden 4. Kolordunun çarpıştığı ve kuzeyden de 17. Tümenin temas ve müşahade eylediği ve bu akşam sürekli batıya doğru kaçmaya çalıştıkları anlaşılmıştır.

    2. II. Ordu sol kanat tümenleriyle karşısındaki düşman üzerine atılarak mahvetmeye çalışacaktır.

    3. Porsuk Müfrezesi ve 41. Tümen kendi karşılarındaki düşman Eskişehir grubu birliklerini şiddetle tazyik eyleyecek ve bunların kuvvet ve mevzilerini ve kaçış yönlerini hızlıca öğreneceklerdir. Akin’den Kırgal istikametinde yürümekte olan düşman kuvvetine 41. Tümen Süvari Bölüğü takılarak harekâtını adım adım takip eyleyecek ve Orduya süratle malûmat verecektir. 3. Kolordu karargâhı Altıntaş’a gelecek, 1. Tümenini Altıntaş kuzey ve doğusunda toplayarak Akin cihetinde haber alınan düşmanı keşif ve tahkik ve kuzey ve kuzeydoğu yönlerini gözleyecektir. 61. Tümeni dün cephe kumandanlığından kendisine verilmiş olan emri tamamlamak için İşören mıntıkasına ilerleyecektir.

    6. Kolordu 16. Tümeniyle Çal köyü istikametine ve 17. Tümeniyle Hamurköy istikametine taarruz edecek ve Ulucak - Hamurköy - Dumlupınar sahasında karşısına çıkabilecek düşman kuvvetlerine şiddetle taarruz edecektir. Mürettep Süvari Tümeni cepheden doğrudan doğruya aldığı emir gereğince Kütahya üzerinden düşmanın Eskişehir grubunun gerisini kesebilmesi için öncelikle Döğer ve Malatya’ya gidecek ve Akin’den Kırka kuzeybatısındaki Kırgıl köyüne yürümekte olduğu 41. Tümen kumandanlığından haber verilen düşman yürüyüş kolunu acilen keşif ve tahkik edecektir. İşbu yürüyüş kolunun Altıntaş’a doğru yürüyüşü kesinlikle engellenip geciktirilecek ve orduya derhal bildirilecektir.

    4. 3. Kolordu’nun telsizi ile helyostası derhal Altıntaş’a kurularak hemen ve öncelikle 6. Kolordu ve daha sonra 2. Ordunun telsiziyle bağlantı kurulacak ve Eğret’teki Ordu helyostasiyle de hemen bağlantı kurulacaktır.

    Bundan başka 3. Kolordu kendi karargâhını Eğret’e telefonla bağlayacaktır. 2. Kolordu kendi karargâhını keza Eğret’e telefonla bağlayacak ve telsiziyle de 3. Kolordu ve Garp Cephesi’nin telsizleriyle irtibat sağlayıp bu irtibatı koruyacaktır.

    5. Ordu karargâhının birinci kademesi Eğret köyündedir. Ben şimdilik Beşkarış’ta 6. Kolordu’nun karargâhındayım.

2. Ordu Komutanı Mirliva Şevki

     Bu emirden kısa bir süre sonra Garp Cephesi Komutanlığına şu sabah raporunu yazdı:

GARP CEPHESİ KUMANDANLIĞINA

    1. 6. Kolordu’nun 17. Fırkasıyla Ağustos 29/30 gecesini öncüleriyle Ilıcaardıç’ta, büyük kısmıyla  Dereköy çiftliğinde, 16. Fırkası Genişler - Murâthanlar mıntıkasında, Kolordu karargâhı Beşkarış’ta geçirmiştir.

    2. 3. Kolordu’nun 61. Fırkası Keza 29/30 Ağustos gecesini Altıntaş – Kürtköy, 1. Fırkası Altıntaş kuzeydoğusu (Karaağaç) mıntıkalarında ve 3. Kolordu karargâhı Döğer’de geçirmiştir. 41. Fırka karşısında bir fırka olduğu anlaşılan düşmanla eski cephesinde meşguldür. Bu fırkanın süvari bölüğü dün öğlen bir düşman yürüyüş kolunun Akin’den Kırka’nın kuzeybatısındaki Kırgal istikametinde yürümekte olduğu ve kol nihayetinin 29 Ağustos saat 16.30‘da henüz Akin’den çıkmadığını görmüştür.

    3. 2. Ordu harp kademesiyle Eğret’te, ben Beşkarış’taki 6. Kolordu karargâhındayım.

    4. Mürettep Süvari Fırkası Kütahya hedefine yürümeyerek 5. Kolordu’nun emriyle güneye Hamurköy istikametine gitmiş olduğu haber alınmıştır.

    5. 1. Süvari Fırkası 5. Kolordu’ya katılmak fikriyle dün (29 Ağustos) öğleden sonra Oğlanmezarı doğusundan dolaşarak Yenice natısından Beşkarış köyüne gelmiş ve geceyi de burada geçirmiştir. Bu fırka 5. Kolordu’dan şimdi aldığı emir gereğince kuzeybatıya Tavagediği istikametinde yürümüştür.

    6. Dün akşamdan beri düşmana dair alınan malûmatın genelinde, düşmanın bazı kuvvetlerinin Ulucak - Büyükaslıhanlar mıntıkasında olduğu ve bunların Büyükaslıhanlar’dan Dumlupınar istikametinde yürüdükleri merkezindedir.

    7. 6. Kolordu bugün saat 08.30’da 17. Fırka ile Hamurköy üzerinden, 16. Fırka ile Çalköy üzerinden düşmana taarruz için konaklarından hareket etmiştir. 61. Fırka İşören (Allıören) köyüne yürümektedir. 1. Fırka 3. Kolordu karargâhıyle Altıntaş civarındadır. Mürettep Süvari Fırkasına Kütahya üzerinden düşmanın Eskişehir grubunun arkasını kesmek üzere öncelikle Döğer - Malatya’ya giderek Akin’den ilerleyen düşmanı keşif ve tahkik etmesi emrolunmuştur.

2. Ordu Kumandanı Şevki

    

    Saat 19.00’da Zafertepe’den 4. Kolordu komutanı 6. kolorduya gönderdiği yazı da yanında bulunan başkomutanın 2. Ordu ve birlikler hakkındaki sorularını bildirdi.

    2. Ordu komutanı bu saatte Çalköy kuzeydoğusunda bulunuyordu. Başkomutanın sorularını “Ben 6. Kolordu komutanı ve Kurmay Başkanı ile Çalköy’ün kuzeydoğu sırtlarında gözetlemeyle meşgulken 4. Kolordu aracılığı ile suallerinizi aldım. 6. Kolordu karargâhı ve ben Beşkarış’tayım. Karargâhım Eğret’tedir. 17. Tümen Hamurköy bölgesinde, 16. Tümen Çalköy’ün kuzeybatısında muharebede, 61. Tümen Alliören civarında muharebede, 1. Tümen ve 3. Kolordu karargâhı Altıntaş’tadır. Cephenin son emri hangisidir, kestirilemedi. Seyitgazi bölgesinde durum malûmdur. Buradan akşama doğru tekrar bilgi alacağımı umuyorum” şeklinde cevapladı.

    Mürettep Süvari Tümeni: 29/30 Ağustos gecesini Pusan köyünde bir iki saat istirahatle geçirdikten sonra 30 Ağustos 1922 saat 02.30’da Kütahya şosesi ile kuzeye hareket etti… Doğrudan gönderilen bir keşif kolu saat 10.00’da Alayunt’u ve öğleyin Kütahya’yı işgal etti.

    Saat 02.00’da Pusan’dan hareket eden Mürettep süvari tümeni sabahleyin Kütahya güneydoğusundaki Porsuk köprüsüne vasıl olduğu zaman beraberinde yerli Rum kafileleri 32. Metopisten alayına tesadüf ederek hücuma kalktı ve bir kısmını kılıçtan geçirdi, bir kısmını esir aldı. Cüzi bir kısmı dağlara dağılarak Gediz istikametine kaçmayı başardı. Sevk edilen keşif kollarıyla öğleye doğru Kütahya işgal edilmişti. Tümen gece Kütahya’da kaldı. Meclis Muhafız Taburu henüz Eğret’ten Altıntaşa’a yürüyüşte idi.

    Mürettep Süvari Tümenine katılmak üzere yola çıkan Meclis Muhafız Taburu saat 19.00'da Aykırıkçı kuzeyinde yürüyüşte. Tabur bu geceyi Pusan'da geçirecek.

    1. Ordu komutanı, Başkomutan ve Genelkurmay Başkanı Dumlupınar istasyonunda, Batı Cephesi komutanı Afyon’dadır.

    Yunan Ordusu:

    General Trikopis Adatepe muharebesinden kaçabilenlerle Kızıltaş vadisinden çekiliyordu, Banaz’a çekildiğini umduğu General Franko Grubu ile birleşmek için oraya gitmek kararında idi…

    General Franko Grubu ise İzmir’deki Küçük Asya Ordusu Komutanlığı’ndan İzmir yolunu kapamak emrini aldığından bulunduğu Yenice - Kaplangı - Hallaçlar hattında savunma kararındaydı. Halbuki gece yansı 7. Tümen Hallaçlar mevziini kaybetmiş, Hatıplar’a çekilmekte, 1. Tümen de gece yarısı Kaplangı dağının en yüksek tepesini kaptırdığından 500 metre gerideki (batıdaki) tepelerde savunma tertibi almıştı….

    3. Yunan Kolordusu eski mevzilerini korumakla beraber Bursa doğrultusuna çekilmek üzere Seyitgazi kesiminden bir kısım kuvvet ve ağırlıklarını Eskişehir’e çekmektedir. 15. Yunan Tümeni Alayunt’tadır. 1. ve 2. kolorduların karargâhları, bağlı birlikleri, ordu ağır topçu alayı, 4. Tümenden bir kısım, 5. 9. 12. ve 13. Tümenlerden bugünkü Adatepe muharebelerinden kurtulabilen tahminen 5-8 bin kişilik bir kuvvet Alliören - Keçiler - Uysu yolu ile Kızıltaş vadisinden batıya çekilmektedir. 5. Tümen komutanı emrinde 5. Tümen birliklerinden kurtulabilen bir kısım kuvvet de Belova gediğini aşmış, Murat vadisinden Gediz istikametine çekilmektedir. Plastras Müfrezesi de Arpagediği’nden Murat dağlarından Banaz’a çekiliyor.

31 AĞUSTOS 1922

    2.Ordu Komutanı, Batı Cephe Komutanlığına geceden şu raporu yazdı:

GARP CEPHESİ KUMANDANLIĞINA

    ……….

    7. Ordu karargahı harp kademesi Eğret’te ve ben Beşkarış Höyükteyim. 3.Kolordu Kumandanlığının Eğret karargahımla günde üç defa telsizle muhabere eylemesi ve rapor verip emir telakki eylemesi lazımdır. 6.Kolordunun dahi Eğret karargahımla vesait-i muhtelife ile devamlı ve emin irtibatta bulunması lazımdır. 31 ağustos 1922, saat 01.25    

2.Ordu Kumandanı mirliva Şevki

 

    Bugün Başkomutan Gazi Mustafa Kemal şu bildiriyi yayınladı:

    1. “Yayımlanmayacaktır” kaydıyla verdiğim bilginin yayını aşağıda bildirildiği şekilde olacaktır:

    2. 26 Ağustos 1922'de başlayan Afyonkarahisar - Dumlupınar Meydan Muharebesi 31 Ağustos 1922 sabahı son bulmuştur…… Bu istikametteki kolordularımız bugün 31 Ağustos 1922 sabahından beri İslamköy – Ahadköy hattından Uşak üzerine yürümektedirler. Düşmanın 1. ve 2. Kolordu Karargâhlarıyla 4. 5. 9. 12. ve 13. Tümen Karargâhlarını kapsayan dört buçuk tümenlik diğer parçası, 1. Ordumuzun şiddetle devam eden taarruz ve baskısıyla Kızıltaş Deresi içine atıldı. Eğret - Altıntaş hattından ilerleyen 2. Ordumuzun da etkisi, 1. Ordunun düşmandan önce Dumlupınar mevzilerini tutması ve Süvari Kolordumuzun muharebe meydanının kuzeybatıya giden yollara hâkim olması dolayısıyla Kızıltaş Deresi içinde sıkıştırılmış olan bu düşman… 29 Ağustos 1922 günü Seyitgazi civarından Akin - Döğer istikametinde hareketle meydan muharebesine yetişerek asıl kuvvetlerine yardıma teşebbüs ettiği anlaşılmıştır. Ortaya çıkan bu durumun etkisiyle bu düşman kuvveti kuzey istikametinde çekildi. Gerek bu kuvvetin ve gerekse Eskişehir'de bulunan diğer düşman kuvvetlerinin imhası için de tertibat alınmaktadır. Menderes bölgesinde bulunan bütün düşman birlikleri devamlı takip karşısında mevzilerini terk ederek çekilmeye başlamıştır.

    3. Dumlupınar'dan yazılmıştır.

    Başkomutan Mustafa Kemal

 

1 EYLÜL 1922

    Uçak keşif raporu:

    Takip edilen istikamet: Afyon - Eğret - Altıntaş - Kütahya - İnönü -Bozüyük - Karaköy - Dönüş.

    ….

    6. Bu keşif saat 07.30’da yapılmıştır.

 

    2. Ordu Komutanı 1 Eylül günü saat 8.10’da şu ordu emrini yayınladı:

     Eğret  1/Eylül/1338  Saat. 8.10

    Ordu Emri 17

    …………..

    8. Ordu karargâhının harp kademesi bugün öğleden itibaren Altuntaş’ta bulunacaktır.

    2. Ordu K. Şevki

23 EYLÜL 1922

    Kuva-yı Havaîye Müfettişi Kaymakam Muzaffer Bey, Büyük Taarruz ve sonrasında Cephe Tayyare Bölüğü‟nün faaliyetlerini 23 Eylül 1922 gün ve 1179 sayılı Milli Müdafaa Vekâlet'ne sunduğu raporda şu şekilde yazmıştır:

    “İzmir'e kadar beraber bulunduğum Cephe Tayyare Bölüğünün harekâtı harbiyesini arz ederim. Yeni gelen ve makineli tüfekleri burada tatbik edilen Spat avcı tayyareleri ile 25–26 Ağustos 1922 günleri hâkimiyeti havaîye temin olunmuştur. Düşman keşif tayyareleri, keşfe devam edemeyerek harekâtımız gizli kalmış ve kendi tayyarelerimiz mükemmelen keşiflerini yapmıştır. Keşif tayyarelerimiz, ilk günlerde iki tarafın vaziyetlerini her an mükemmel suretle tespit etmiştir. Cephe genel durumu hakkında tayyarelerden yararlı bilgi alınmıştır. Keşif tayyarelerimiz, ilk düşman kaçışında düşman fırkalarının Eğret Köyü istikameti umumiyesinde kaçışı tespit etmiştir. Yine, müteakiben Uşak kaçış istikameti şimal grubunun Eskişehir'den Bozüyük istikameti umumiyesindeki kaçışı görmüştür... Erkan-ı Harbiye-i Umumiye'ye ve Garp Cephesine arz olunmuştur efendim.”

KAYNAKLAR

1. Türk İstiklal Harbi, GKB, Ankara,1999, cilt 8-9-10-

2. Türk İstiklal Harbi, GKB, Ankara, 1974, cilt 2-

3. Büyük Taarruz’da Türk Süvarisi, Selman Yaşar, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt X, Sayı 2

4. Büyük Taarruz ve Turan taktiği, Prof.Tayyib Gökbilgin, Tarih Enstitüsü Dergisi, s.12, İst. 1982

5. Arşiv Belgelerine Göre Büyük Taarruz, Uğur Üçüncü, (TOD), sayı 25, Mart 2016

6. Büyük Taarruz, İsmet Görgülü, Ankara, 1992

7.Türk istiklal Harbi, Cevdet Kerim, İstanbul, 1925

8. On Yıl Savaş ve Sonrası, Fahrettin Altay, İstanbul, 1970

9. İstiklal Harbimizde Süvari Kolordusu, Fahrettin Altay, İstanbul, 1949

10. Türk Kurtuluş Savaşı, Fahri Belen, İstanbul, 1970

11. Askeri Tarih belgeleri dergisi, MSB, sayı: 53-57-61-68-94-97-116-121-129-134-136

12. İç Ege’de Felaket ve Zafer, Cengiz Çetintaş, https://doczz.biz.tr/doc/260782/i%CC%87%C3%A7-ege--de-felaket-ve-zafer

13. Türk Havacılık Tarihi, Cengiz Tatar (Doktora tezi), Afyonkarahisar, 2018

14. Mareşal Fevzi Çakmak’ın Konuşma Demeç ve Söylevleri, Derya Genç Acar, AAMD, Kasım 2006

15. Kurtuluş Savaşı Alanlarının Turizm Coğrafyası, Ahmet Serhan Güngör, İstanbul, 2010

Milli Mücadelede Eğret Günlüğü - 9

 Taarruzun dördüncü günü olayları...

Önceki Bölüm

29 AĞUSTOS 1922

    29 Ağustos sabahı erkenden Trikopis 1 ve 2. Kolorduları Dumlupınar’a çekilmek Türk kuvvetleri ise Trikopis’in önünü kesmek için harekete geçti.

    1. Ordu Komutanının Garp Cephesi Kumandanlığına sunduğu ilk rapor:

    İkinci Kolordu fırkaları Hamam kuzey ve güneyindedir. Bir bölük kadar süvârinin Muratlar, Liyen yolunu tâkıben Liyen istikametine gitdiği saat 21.00’de Çatalçeşme batı sırtlarından görülmüştür. Düşman İhsaniye İstasyonu’yla Büyük Zindanlı ve Ablak köylerini yakmıştır. Saat 13.30’da düşmanın bir tabur kadar piyâdesi İlbulak Dağı’ndan garba doğru düzensiz olarak çekilmekte olduğu görülmüştür. Çatalçeşme doğusundaki Bayramgazi köylüleri düşmanın pek perîşân ve şaşkın bir hâlde Kütahya istikametinde çekilmekte iken Bayramgazi kuzeyinde birliklerimizle düşman arasında vuku’ bulan çarpışmadan sonra bir kısım kuvvetin İlbulak Dağı’na çıktığını bildirmişlerdir. Saat 16.07’de Osmanköy’üne Sülümenli Boğazı arasından bir tabur piyâdenin Döğer istikametinde gittiği ve bir piyâde âlâyının Eğret’ten İlbulak Dağı’na doğru gelmekte olduğu ve gün inene kadar İlbulak Dağı üzerinde düşman nöbetçileri dolaştığı görülmüştür.

    İşbu rapor 29/8/38 sabah 1.30’da yazılmıştır. 1. Ordu K. Nûreddîn

    Sabah olunca ise Harp raporunu sundu:

    1- İkinci Kolordu: 28 Ağustos 1922 saat 18.30’da  düşmanın takrîben bir âlây ve ayrıca iki taburla üç süvâri bölüğünden oluşan kuvvetinin (İlbulak) yukarısını takîben kuzeye doğru çekilmekte olduğunu 8. Tümen Süvâri Bölüğü görmüştür. 28 Ağustos sabâhı (İlbulak) Tepesi’ni işgal eden düşman kuvvetinin sahrâ toplarının yokuşu çıkamayarak beş toparlakla cephânesini (İlbulak) güney sırtlarında terk ettiği görülmüştür. Bu düşman kuvvetlerinin perâkende ve pek yorgun ve perîşân bir sûretde çekildiği müşâhede edilmiştir. Çekilen düşmanın köylerin malını ve harmanlarını gasp ettiği ve ahâlîye şiddetli işkenceler yaptığı, yiyecek için ahâlîye fevkalade baskı yaptığı, pişmemiş mısırları yediklerini ahâlî söylemektedirler. 2. Kolordu, 17. Tümen ile irtibât kurmuştur.

    …

    4- Beşinci Kolordu: 28 Ağustos târihli Raporu’na nazaran düşmanın 7. ve 9. tümenleri olduğu esîrlerin ifâdesinden anlaşılan iki tümeni 27/28 gecesi Balmahmud - Çatkuyu’dan Başkimse’ye çekilmiş ve bu köyü yakmıştır. Bunların Dumlupınar’a çekilmek emrini aldıklarını ve raporda ismi okunamayan ve 13. Tümen olması muhtemel bulunan bir tümenin da berâber olduğunu esîrler söylemişlerdir. 14. Süvâri Fırkası Güzelce Tepelerini tutmuşttur.

    2. Süvari Tümeni 28 Ağustos sabâhına karşı (Eğret) civârına vâsıl olmuş ve birliği ile miktârı anlaşılamayan bir kuvvetini ezmiş ve bir düşman otomobil kolunu zabt ve bir hayli ganimet almıştır. 28 Ağustos saat 8.00’de muntazam bir düşman tümeni Eğret - Olucak istikametinde yürümeğe başlamıştır. Bunun 5. Tümen olması muhtemeldir. Dîger bir düşman kolu da Çatalçeşme - Resulbaba Tepelerinden batıya doğru çekilirken görülmüştür. Başkimse’ye gelmiş olan düşmanın iki tümen kadar kuvveti 28 Ağustosta Dumlupınar istikametinde yürüyüşte ve bir tümeni de Kozluca Tepesi civârında 2. Süvâri Tümenine taarruz etmiştir. Müteaddit istikametlerden topçu ve piyâde âteşine marûz kalan 2.Tümen epeyce zâyiâtla (Olucak) mıntıkasında toplanmıştır. Çatalçeşme, Dandır, Eğret köyleri ile İhsaniye İstasyonu düşman tarafından yakılmıştır. Kadımürsel Tepelerinde bazı zayıf düşman kuvvetleri görülmüştür.

    …

    8- 29/Ağustos saat 11.30’da Balmahmut’tan Garb Cephesi Kumandanlığına, Garb Cephesi vâsıtasıyla İkinci Ordu Kumandanlığına arz ve Ordu Birliklerine teblîg edilmiştir.

 Birinci Ordu Kumandanı Nûreddîn

    Garp Cephesi Komutanının, Uçak Bölüğü Komutanlığına keşif emri:

    1. Geri çekilmekte olan düşmanın Eğret’ten kuzeybatıya doğru gittiği tahmin edilmekte ve Eskişehir’deki düşman birliklerinde de geri çekilme işaretleri görüldüğü bildirilmektedir. Mürettep Süvari Tümeni, 28 Ağustos 1922 günü saat 13.00’te Döğer - Balıklıpınar hattını batıya doğru geçerek Altıntaş istikametinde ilerlemiştir.

    2. 29 Ağustos günü öğleden önce birçok uçak ile Eğret, Altıntaş bölgesinden Hamurköy, Çalköy ve İşören üzerinden Dumlupınar istikameti ve Altıntaş’tan kuzey ve kuzeybatıya giden istikametler keşfedilecektir. Düşmanın hangi istikamette çekilmekte olduğunu ve ne durumda bulunduğunu belirlemek önemlidir. Eskişehir’in doğusuyla Seyitgazi bölgesindeki düşmanın durumu keşfedilecektir.

    3. Keşiften dönecek uçaklar Afyon’a ineceklerdir.

    29 Ağustos 1922’de saat 02.00’de yazıldı. Batı Cephesi Komutanı İsmet

    29 Ağustos 1922 tarihli keşif raporu:

    Düşmanın büyük kısmının nerelerde bulunduğunun keşfi için saat 07.00’de Çay’dan uçtuk. Altıntaş bölgesi tamamen bulutlarla kaplı olduğundan açık olan Seyitgazi ve civarının keşfine gittik.

    1. Seyitgazi’nin güneydoğusunda bulunan iki alaylık ordugâh eski yerindedir. Ordugâh civarında fazla faaliyet vardır.

    2. Seyitgazi’den Eskişehir’e doğru çok fazla nakliyat yapılmaktadır.

    3. Seyitgazi - Döğer yolunda hiçbir faaliyet ve hareket yoktur.

    4. Eğret ve Altıntaş bölgesinde düşman kuvvetlerine rastlanmadığı gibi Altıntaş - Kütahya şosesinde Hamidiye’nin 15 km kuzeyine kadar olan bölgede düşman birliğine rastlanmamıştır. Daha ilerisi yoğun ve alçak bulutlarla kaplı olduğundan dönmek zorunda kalınmıştır.

    5. Bu keşif saat 09.00’da yapılmıştır.

    İkinci uçak keşif raporu:

    Seyitgazi ve Altıntaş’ın kuzeybatısının keşfi için Pilot Mükerrem ve Rasıt Hamdi tarafından saat 08.30’da yapılan keşif sonucu aşağıda sunulmuştur:

    1. Seyitgazi’nin güneydoğusundaki iki alaylık ordugâh eski yerindedir. Ordugâhta çok fazla faaliyet vardır. Seyitgazi’den Eskişehir’e doğru fazla miktarda nakliyat yapılmaktadır.

    2. Çörez Boğazı ve Döğer yolunda faaliyet görülmemiştir.

    3. Eğret, Altıntaş, Çerkesköy, Hamidiye ve Çerkesköy’ün 20 km kuzeyine kadar olan bölgede düşman birlikleri olmadığı gibi Altıntaş - Dumlupınar şosesinde Genişler’in güneyine ve 10 km batısına kadar düşman birliği görülmemiştir. Hava uygun olursa tekrar Kütahya’ya bir keşif uçuşu yapılacağı arz olunur.

    

    Batı Cephesi Komutanlığı harekâtın geç kalmaması için, 29 Ağustos 1922 saat 10.30’da otomobille yolladığı bir subayla doğruca 6. Kolordu, 61. Tümen ve Mürettep Süvari Tümeni komutanlıklarına şu emri gönderdi, (özet)

    “Bugün 1. Ordu Dumlupınar’a taarruz etmektedir. 6. Kolordu Resulbaba kuzeyinden Çalköy genel doğrultusunda yürüyüştedir. Bu emir önceden cephe komutanlığından kolorduya gönderilmişti. 61. Tümen Altıntaş - Kurtköy üzerinden Allıören (İşören) doğrultusunda yürüyecektir. Tümenin 6. Kolordu ve Mürettep Süvari Tümeni’yle irtibatı lâzımıdır. Mürettep Süvari Tümeni bütün kuvvetiyle önce Kütahya’yı işgal edecek, sonra düşmanın Eskişehir’den çekilme yolunu kesmek üzere İnönü doğrultusuna ilerleyecektir. Bu tümenin emrine Meclis Muhafız Tâburu gönderilmiştir. Kütahya ve Eskişehir doğrultularını uzak mesafelerden keşfe 61. Tümen önem verecektir.” (İsmet Paşa’nın sözünü ettiği Meclis Muhafız Taburu Eğret’te bulunmaktadır.)

    1. Ordu Cephesi:

    1, 7. ve 2. Yunan Tümenlerinin batıya, 4, 5, 12. ve 9. Yunan Tümenlerinin kuzeybatıya doğru çekildikleri zannolunuyordu.

    5. Kafkas tümeni: Geceyi 12. Yunan Tümeninin emniyet birlikleriyle karşı karşıya geçiren 10. Alay 29 Ağustos sabahı saat 05.45’te birdenbire Oğlanmezarı kesiminde muharebeye girişti. Bu muharebe Çatkuyu köyünün 3 km batısındaki tepede bulunan 10. Alayın 1. Taburu ile gece karşısındaki sırtlarda berkitme yapan Yunanlıların 12. Tümen birlikleri arasında oluyordu…

    Kolorduya yazdığı raporda Oğlanmezarı (Çatkuyu köyünün 3 km batısındaki yüksek Sivritepe) kuzey ve kuzeybatısında düşmanla yakın mesafeden muharebe başladığını, düşmanda taarruz belirtileri olduğunu, Mudamtepe ile Resulbaba arasındaki boyun noktasında da (Terzi gediği) düşman bulunduğunu, bu durumda kolordu emrine göre batıya yürüyemeyeceğini bildirdi. Tümen, düşman yan ve gerisinde bırakarak Hamurköy doğrultusuna gidemezdi…

    Saat 07.30’da Ayvalı köyü güneyindeki tepeye çıkan kolordu komutanı Resulbaba kuzeyinden ve Mudamtepe’den parça parça, fakat kuvvetli Yunan birliklerinin batıya gittiklerini, Orta tepe ve Karataş tepelerini geçtiklerini gördü.

    Resulbaba’ya çekilen 12. Yunan Tümeni Dumlupınar yolunu açık bulundurmak için yolu üzerindeki Türk birliklerini (5. Kafkas Tümeni) daha güneye atmak ve kolaylıkla çekilmek üzere bu tümenin 10. Alayı’na saat 10.00’da taarruz etti. Çok kayıplar veren 10. Alay’ın 7.  Bölüğü biraz geri çekildiyse de tümen hücum taburunun bir bölüğüyle takviye edilerek Yunanlıları geri attı. Yunanlılar Mudamtepe güney yamaçları ve doğuya uzanan sırtlara çekildi ve savunmaya koyuldu. Bu sırada, 15. Yunan Tümeni’nin 33. Alayı YoIgediği’ne yanaşmakta olduğundan bu alay, 12. Yunan Tümeni’nin cephesini batıya uzatarak Ortatepe-Tavşantepe’yi işgal etti. Bir taraftan da batıya çekilme devam ediyordu. 5. Kafkas Tümeni Komutanı saat 07.45’te, iki saatten beri Yunan birliklerinin batıya akmakla olduklarını, 12. Tümeni’miz tarafından Resulbaba’nın tutulmasnıı istiyordu. Halbuki Resulbaba tepeleri tutulsa da Yunanlıların çekilmesi önlenemedi. Esasen bu bölge 2. Kolordu’ya aitti. Çatkuyu güneydoğusunda 2. Kolordu birlikleri de henüz görülmüyordu.

    28/29 Ağustos 1922 gecesini Düzağaç kesiminde geçiren 1. Süvari Tümeni kolordusuna katılmak üzere, Ayvalı - Çatkuyu yolu ile hareket etti… saat 13.00’te Çatkuyu hizalarına vardığı zaman 7. Tümen’in 41. Alayı da buralara gelmiş ve Çatkuyu kuzeyindeki zayıf düşmanla muharebeye girişmişti. Bunu gören süvari tümen komutanı Çatkuyu’ya gitmeyip daha doğudan, Çatalçeşme’den dolaşarak Resulbaba kuzeyine geçti.

    Sabah erken, 12. Tümen’den Resulbaba tepesine gönderilen keşif kolumuzdan, Eğret batısında Olucak bölgesinde iki tümen kadar görülen Yunan birliklerinden saat 11.00’de kimse kalmadığı, hepsinin Mudamtepe kuzeyinden batıya geçtiği bildiriliyordu.

    Bu günkü muharebelerde esir edilen Yunan erleri 4, 5, 9, 12. ve 13. tümenlerden idiler. Bunların ifadelerinden 4. Tümenin kısmen, diğerlerinin tamamen 4. Kolordumuzla muharebe ettikleri, Küçükköy üzerinden Dumlupınar’a çekilme emri aldıkları ve kolordu komutanlarının başlarında bulunduğu öğrenildi.

    …İzmir’le irtibatına meydan verilmeyen Afyon bölgesindeki Yunan ordusunun büyük kısmının kuşatılarak yok edilmesi ile seferin bitirilmesi mümkün olmuştu. Kolordu bu görevini hırpalanmamış dört (5, 9, 12, 13.) ve çok ağır kayıplara uğramış bir 4. Yunan Tümenini taarruz ve gece hücumlarıyla ezip dağıtarak çekilmelerini önlemek suretiyle yapmıştı.

    1. Kolordu: 1. Kolordu komutanı saat 07.00’de Düzağaç’tan şu emri verdi ( özet) :

    “Afyon meydan muharebesinde çekilen düşmanın yedi tümenlik kuvveti, dağılma derecesinde düzensizlikle batı ve kuzeybatıya atılmıştır. Eskişehir Grubu’nda da çekilme belirtileri ve 1. Ordu Cephesi’nden 1, 7. Yunan tümenlerinin batıya; 4, 5, ve 12. tümenlerinin kuzeybatıya çekildikleri görülmüştür. Ordumuz çekilmekte olan düşman gruplarının Dumlupınar’a yerleşmesine ve kurtulmasına meydan vermemek üzere şiddetli takibe geçecektir…”

    5.Süvari Kolordusu: 29 Ağustos 1922 sabahı 5. Süvari Kolordusu karargâhı ile 2. Süvari Tümeni Kurtköy’de, 14. Süvari Tümeni Osmaniye’de bulunuyorlardı… Saat 06.00’da Olucak doğrultusuna gönderilen keşif kollarından, Kozluca tepelerinde düşmanın emniyet birliklerinin bulunduğu bir tümen kadar kuvvetinin Başkimse’den batıya çekilmekte olduğu; yine aynı saatte geceyi Hacıbeyli’de geçiren 2. Ordu’nun Mürettep Süvari Tümeni’nden 29 Ağustos sabahı Altıntaş - Genişler dağı doğrultusuna yürürken 5. Süvari Kolordusu’na dair bilgi alınca doğrultu değiştirerek Eftet’e yöneldiğini, Osmanköy’ün 4 km güneyindeki sırtlardan gruplar halinde birkaç Yunan yürüyüş kolunun batıya gittiğini, bildiren raporlar aldı.

    Kolordu komutanı bu bilgiler üzerine, güneye hareket için kesin karara vardı. Saat 07.15’de verdiği emirde “Düşmanın 1, 7, 5, 12. ve tahminen 4. Tümenleriyle Dumlupınar doğrultusuna çekilmekte olduğu, diğer tümenler ile Eskişehir bölgesinde bulunduğu, 1. Ordu’nun Dumlupınar doğrultusunda ilerlediği, 2. Ordu büyük kısmının Döğer-Belce hattına ve diğer kısmının Seyitgazi doğrultusuna ilerlediği,…

    28/29 Ağustos gecesini Düzağaç - Kumarlı bölgesinde geçiren 1. Süvari Tümeni sabaha karşı ordudan, Altıntaş bölgesinde bulunan kolordusuna katılma emri alınca emrindeki birliklerle (34. Süvari Alayı, kolordu topçu taburu, muhafız süvari bölüğü) 29 Ağustos sabahı saat 08.00’de Kumarlı - Ayvalı yoluyla Beşkarışhöyük köyü doğrultusuna hareket etti. İlbulak dağından Yunanlıların, 4. kolordu ile muharebe ettiğini gördüğünden İlbulak dağının daha doğusundan Çatalçeşme - Yenice yolu ile yürüyüş ve ortalık karardıktan sonra Beşkarışhöyük’e vararak geceledi.

    2. Ordu Cephesi:

    2. Ordu Komutanlığının Doğlat’tan 29 Ağustos 1922 saat 17.30’ da verdiği 14 sayılı emri kolorduya ulaşmadan sabah erken Batı Cephesinden gelen bir kurmay yüzbaşı genel durum hakkında kolorduya bilgi verdikten sonra Batı Cephesi komutanının emrinin önemli kısımlarını not ettirdi.

    “1. ve 2. Ordular arasındaki hat, Belce - İlbulak dağı - Hamurköy - Çalköy hattıdır. (Hat 1. Orduya dahildir) 2. Ordu bu hattın kuzeyinden takibe devam edecektir. 6. Kolordu, 17. Tümeni ile Belce - Eğret - Ilıcaardıç (Akpirim tepesi kuzeyi) genel doğrultusunda 6. Tümeniyle ve Susuz - Cumalı - Osmanköy’e hareketle kolbaşıları bugün Dumlupınar - Altıntaş şosesine behemehal varacaklardır. 61. Tümenin de Altıntaş - Kurtköy doğrultusunda yürümesi uygun olacaktır.”

    16. Tümen, kolordu emrini almadan ortalık ağarırken Susuz’un kuvvetli surette elde bulundurulması için 44. Alayı Akviran - Susuz yoluyla hareket ettirdi. Alay Akviran’daki süvari bölüğünü keşif maksadıyla ileri sürdü ve yürüyüşüne devam etti. Süvari bölüğü saat 06.50’de Susuz güneydoğusuna varınca Susuz’da düşmana rastlayarak çarpışmaya başladı ve tümene gönderdiği raporda, Susuz’da düşman olduğunu, Eğret’te de bir piyade ve bir süvari bölüğünün olduğunu, bunların batıya çekilen düşman yürüyüş kollarının artçıları olduklarını bildirdi. Bu rapor üzerine düşman artçılarının mukavemetlerini kırmak için 44. Alay emrine bir dağ bataryası gönderildi. Saat 07.50’de kolordu emri alınarak hemen hareket edildi. Susuz - Eğret yolu ile saat 19.00’da Genişlere varılarak konmaya geçildi.

    17. Tümen: 29 Ağustos 1922 saat 08.30’da kolordu emrini alan 17. Tümen, saat 09.4'5’te emniyet tertibiyle Beşkarışhöyük güneyindeki Alatepe doğrultusuna hareket etti. İlerde Eğret bölgesinde bulunan tümen süvari bölüğünün saat 08.00’de yazılmış raporunda, Eğret doğu sırtlarının düşman tarafından tutulduğu, yapılan çarpışmada geri atılarak batıya çekildiği bildiriliyordu.

    Saat 16.00’da İlbulak dağında iki ve Emre tepelerinde bir alay kadar Yunan kuvvetinin görülmesi üzerine öncüdeki alay hücum taburu ile takviye edilerek tugay komutanı emrine verildi. İki bataryanın desteğinde Emretepe’ye taarruza başlandı. İlbulak dağındaki Yunanlılar da tümen topçusu tarafından ateş altına alındı.

    Emretepe’ye taarruz eden Tugay Grubu (62. Piyade Alayı, Ayaş hücum taburu, iki batarya) Yunanlıları atarak tepeyi zapt etti ve bu bölgede geceledi.

    3. Kolordu, 61.Tümen: Batı Cephesi’nden gelen emir üzerine 29 Ağustos 1922 saat 08.30’da emniyet tertibiyle Resulbalba - Çay doğrultusuna yürüyüşe geçen 61. Tümen, saat 15.30’da yolda “Altıntaş - Kurtköy - Akören doğrultusuna yürümesini” bildiren cephe emrini aldı. Yürüyüşüne devam eden tümen 21.00’de öncüsüyle Kurtköy’e büyük kısmıyla Altıntaş’a geldiğinde istirahate geçti.

    2. Ordu karargâhı 29 Ağustos sabahı kademesiyle Doğlat’tan harekat ederek öğleyin Ayazin’e geldi. Burada Batı Cephesi’nin sabahleyin bildirilmiş emirlerini aldı. Ordu komutanı, kurmay başkanı olduğu halde Eğret yoluyla, 6. Kolordunun gideceği Beşkarışhöyük doğrultusuna hareket etti. Saat 17.00’de Yenice köyünün batısında 17. Tümenin kolbaşına rastladı. Tümenin iki bataryasının Emretepe’ye ateş ettiğini ve bir alayının taarruz etmekte olduğunu gördü. Buralarını Yunanlılar artçı ve yancılarıyla savunuyorlardı. Bu sırada Resulbaba tepeleri kuzeyinden kuzeybatıya doğru bir yürüyüş kolu göründü. Yapılan keşifte bu kolun 1. Süvari Tümeni olduğu anlaşıldı.

    2. Ordu komutanı, 29 Ağustos 1922 akşamı Beşkarışhöyük’ten şu raporu yolladı:

    “29 Ağustos 1922 günü için harekât hakkındaki emirleri sabahleyin birliklere, öğleden sonra ordu komutanlığına geldi. Ordu kendi birliklerine aynı harekâtı bildiren emrini verdi. 6. Kolordu ile 29 Ağustos günü uzun bir süre irtibat yapılamadı. Ordu karargâhının muharebe kademesi Eğret köyünde olduğu halde 6. Kolordu karargâhı ile Beşkarışhöyük köyüne geldim. Buradan geri ile irtibatımız ancak telsizledir. 3. Kolordu batıya yürüyüştedir. Karargâhı bu gece (29/30 Ağustos) Döğer’de, 61. Tümen Altıntaş ve Kurtköy’de, 1. Tümen Karaağaç ve Hamidiye köylerinde barınacaklardır. 6. Kolordu emrolunan durumu almaktadır. Bu kolordunun yürüyüşte bulunan birliklerini dolaştığı sırada 17. Tümen kolbaşısına saat 17.00’de Yeniceköy batısında rastladım, iki bataryası Emre tepelerine ateş açmış ve bir alayı taarruz ediyordu. Bu tepelerde ve gerisinde bulunan düşman iki alay tahmin edilmiştir. Resulbaba tepelerinde kuzeybatıya 1. Süvari Tümeni geçiyordu. Bu duruma göre bazı düşman kısımlarının Hamurköy’e ve doğusunda bulunduğu, bu dağların henüz tarafımızdan taranmadığı anlaşılıyor, 17. Tümen bu gece ve yarın (30 Ağustos) bu bölgenin kuzey kesimini tarayacaktır. Güney kesiminin 1. Ordu tarafından taranması uygun olur.”

    "Bu gece karargahımın birinci kademesi Eğret köyündedir. Ben kendim 6. Kolordu karargahı olan Beşkarış köyündeyim. Bundan geriye irtibatımız ancak telsizledir."

    Mürettep Süvari Tümeni: Tümen 29 Ağustos 1922 saat 05.00’te Hacıbeyli’den Altmtaş - Dumlupınar doğrultusuna hareket etti. Saat 08.30’da Altmtaş’a vardığında geceden gönderdiği subay keşif kollarından aldığı raporlardan; süvari kolordusunun bazı birlikleriyle Beşkanşhöyük’ten Genişler’e geldiğini, 2. Süvari Tümeninin Kurtköy’de olduğunu, Osmanköy’e giden keşif bölüğünün raporundan da düşmanın bir piyade, bir süvari bölüğü ve bir bataryası ile muharebe halinde olduğunu, önemli düşman kuvvetlerinin Olucak - Dumlupınar doğrultusuna çekildiklerini öğrenen tümen komutanı bu bilgileri süvari kolordusu komutanına bildirdi. 5. Süvari Kolordusu komutanı, tümenin kolordu emrine girdiğini, Genişler’e gelerek emir beklemesini bildirdi. Bu sırada 2. Ordu’dan gelen emirde; demiryolu boyunca Eskişehir ve Altıntaş şosesiyle Kütahya ile kuzeybatıdaki Nuhviran doğrultularının keşfi ve ayrıca düşman büyük kısmının çekilme doğrultusunun meydana çıkarılması isteniyordu. Tümen komutanı, bu ordu emrini yapmamasını, Çirlek doğrultusuna hareketle Hamurköy’e çekilen düşmanın yanına taarruz etmesini emretti. Saat 16.00’da Genişler’den güneye hareket edeceği sırada Batı Cephesi Komutanlığının saat 10.30’da yazılmış olan emrini aldı ki bunda da tümenin hemen Kütahya doğrultusuna hareket ederek Kütahya’yı işgal etmesi ve ondan sonra Yunan Eskişehir Grubu’nun çekilme yolunu kesmek üzere İnönü doğrultusuna gitmesi ve bu maksatla tümen emrine girmek üzere Meclis Muhafız Taburu’nun Kütahya’ya geleceği bildiriliyordu. Birkaç saat içinde üç makamdan birbirine uymayan emirler alan Mürettep Süvari Tümen komutanı son emir gereğince Kütahya’ya gitmeye karar verdi. Saat 16.00’da kuzeye hareket etti. Tümenin Yapıldak bölgesinden hareketi sırasında Karacaören’e bıraktığı 37. Alayın 3. Bölüğü ile ağırlıklar tümene katılmamıştı. 29/30 Ağustos gece yarısı Pusan köyüne varmış ve 30 Ağustos 1922 saat 02.30’a kadar birliklerini iki saat kadar istirahat ettirmişti.

    Bu sabah Hacıbeyli’den hareketle zevale doğru Genişler ve Kürtköy mıntıkasına gelmiş olan Mürettep süvari fırkası Cırlayık Köyü istikametini setretmek üzere Süvari kolordusundan vazife aldığı sırada 2. ordudan telsizle tebliğ edilen ve aynı zamanda ihtiyaten Garb Cephesi Karargahından ve bir Erkan-ı Harb zabiti ile gönderilen ve “Eğret’teki meclis Muhafız Taburunu da emrine alarak hemen Kütahya’yı zabt edip Eskişehir’den çekilecek olan düşmandan evvel İnönü mıntıkasına yetişmek” vazifesini ihtiva eden emri tebliğ etmişti. Fırka akşama doğru Altıntaş istikametinde yürüyüşe geçti ve geceyi Altıntaş şimalindeki Pusan’da geçirdi.

    Yunan Kuvvetleri:

    General Trikopis’in emrine uyularak 4. ve 9. Tümenler 2. Kolordu komutanı emrinde 29 Ağustos sabahı saat 04.00’de Olucak’tan Selkisaray yoluyla Küçük Aslıhanlar doğrultusuna yürüyüşe geçtiler.

    13. Tümene emir geç ulaştığından bu tümen saat 05.00’te Eğret’ ten hareket etti ve saat 07.00’de Olucak’a geldi. Köyde ordu ve kolordu ağırlıkları, sıhhiye bölükleri, katarlar, ağır sahra ve skoda bataryaları henüz hareket etmemişlerdi.

    12. Tümen; İlbulak dağı güney yamaçlarında sürdüğü emniyet birlikleri, ortalık ağarınca Türklerle (5. Kafkas Tümeni) muharebeye tutuştu…

    …General Trikopis şu emri verdi. “Karanlık basınca tümenler batıya hareket edeceklerdir. 12. ve 5. Tümenler, Eyice’nin kuzeyinden 13, 9. ve 4. Tümenlerin arkasından geçerek Aslıhanlar’a, 4. ve 9. Tümenler 12. Tümen geçtikten sonra Dumlupınar doğrultusuna yürüyeceklerdir…”

    …General Franko’nun grubuyla da (1. ve 7. Tümenler) birleşme imkânı kalmamıştı. Bu sırada Franko Grubu Dumlupınar mevzilerini boşaltmış 1. Türk kolordusu bu mevzileri işgal etmiştir…

    Sonraki Bölüm

Milli Mücadelede Eğret Günlüğü - 8

 Taarruzun üçüncü günü... Eğret baskını dışındaki diğer olaylar...

    Önceki Bölüm

28 AĞUSTOS 1922

   Batı Cephe Komutanı İsmet Paşa'nın Cephe Komutanlığına, 28 Ağustos 1922 tarihli uçuş emrinde şu emir verilmiştir:

"Afyon Kıtaları tarafından işgal edilmiş yerler ile düşman çekiliş yönü ve durumu henüz anlaşılamamıştır. Afyon - Altıntaş - Döger - Seyitgazi - Eskişehir - Kütahya - Dumlupınar ve Afyon - Dumlupınar yolundaki faaliyetin tespitini yapın. Yine; Belce - Resulbaba - Bakırcık mevzilerinin durumu, Yunan savunma hazırlıklarının keşiflerini yapın. Eskişehir - Seyitgazi bölgesinin keşfini yapın. Aynı zamanda düzensiz bir halde ricat eden Yunan kıta'ları ile ağırlıklarını bombalayın ve vazifeler yapılırken 1 ve 3 no.lu beyannameleri atın".

 1. Ordu Bölgesi:

    Sabah uçak keşif raporu:

    Belcemeşe, Gazlıgöl, Eğret, Araplı Çiftliği ve şoselerin keşfi için Rasıt Hamdi ve Pilot Mükerrem uçmuşlardır. Keşif raporu aşağıda sunulmuştur:

    1. Takip edilen istikamet: Afyon - Gazlıgöl - İhsaniye - Beyköy -Belcemeşe - Susuz - Eğret - Yeniceköy - Araplı Çiftliği - Afyon - dönüş.

    2. Düşmanın artçı birlikleri, Gazlıgöl’ün batısında ve doğusundaki sırtlardadır. Bu kuvvet iki alay piyade ve dört batarya toptur. Toplar koşulmuş, piyade tabur tabur dağınık durumdadır. Gazlıgöl ile Afyon arası boştur.

    3. Gazlıgöl’den Eğret’e gelen iki yolda düşmanın bir buçuk tümen kuvveti Eğret istikametine yürüyüş hâlindedir. Bu yürüyüş kolunun önünde topçu, sonra bir alay piyade ve arkada iki batarya top vardır. Gazlıgöl’ün doğusundan perakende birlikler ve yük hayvanları Eğret’e doğru yürüyüş hâlindedir.

    4. Eğret etrafında iki tümenlik düzensiz kuvvet ve çeşitli nakliye vasıtaları vardır.

    5. Altıntaş - Araplı Çiftliği şosesinde, kolbaşı Eğret’in hemen 500 metre güneyinde ve kol sonu Araplı Çiftliği’nin batıya yaydığı kavisin doğusunda olmak üzere çeşitli sınıflardan oluşan uzun bir yürüyüş kolu vardır. Bu yürüyüş kolu bütün şoseyi kaplamıştır. Yolun dışında devrilmiş otomobil görülmüştür.

    6. Yürüyüş kolunun 500 metre gerisinde iki tabur kadar kuvvet vardır. Bundan başka düşman birliği yoktur.

    7. Gazlıgöl ve Gazlıgöl’ün batısındaki köylerle İhsaniye İstasyonu yanıyor. Eğret’in kuzeyinde hareket hâlinde düşman birliği görülmemiştir.

    8. Gazlıgöl’den Eğret’e gelen yürüyüş koluna beş bomba atılmıştır.

    9. Bu keşif saat 08.00’de Nafiz uçağıyla yapılmıştır.

    1. Ordu Karargâhı, muharebe kademesi 28 Ağustos 1922 sabahı Kocatepe’den, Afyon’a gitti.  Ordu komutanı öğleye kadar bir bilgi edinemedi. Uçaklardan ve 4. Kolordu Mürettep Süvari Alayından aldığı raporlardan Arpalı Çiftliği kuzey sırtları - Belce - Gazlıgöl güneyi hattında Yunan artçıların bulunduğunu, bunların bir tümene yakın kuvvette tahmin edildiğini, iki tümen kadar büyük bir kuvvetin dağınık ve karışık bir surette Eğret doğrultusuna gittiklerini, doğudan 2. Ordu cephesinden bazı Yunan birliklerinin batıya yürüyüşte olduklarını ve bu kolların bombalandığını öğrendi.

    1. Ordu komutanının, 2. Ordu hakkında bir bilgisi yoktu. Saat 11.30’da Batı Cephesi Komutanlığı’na şu raporu yazdı: (Bu rapor telsizle 2. Orduya da yazdırıldı) “Düşmanın üç tümen tahmin edilen kuvvetinin Belce - Çatalçeşme - Resulbaba hattına çekilmekte olduğu saat 08.40’da görülmüştür. 1. Ordu, sağ yanı Afyon - Altıntaş şosesi olmak üzere, kuzey doğrultusunda takip yapmaktadır. 6. Kolordu karşısındaki düşmanın öğle durumunun bildirilmesi ve hemen 2. Kolordu ile irtibat yapması…

    2. Kolordu komutanı saat 08.00’de verdiği emirde (özet) : “Kolordu Afyon- Hasanköy (Belce) - Afyon - Araplı Çiftliği doğrultularında takibe devam edeceğinden 4. Kolordu Mürettep Süvari Altıntaş yolu ile düşmana rastlayıncaya kadar ilerlemesini ve Resulbaba tepelerinde keşif yaptırmasını, 8. Tümenin Belce doğrultusunda, 7. Tümenin Altıntaş yolundan yürüyerek Belce - Çatalçeşme hattına kadar ilerlemelerini ve rastlayacakları düşmana taarruz etmelerini, kendisinin 7. Tümen peşinden Hamam mevkiine gideceğini” bildirdi.

    Bu kolordu emri tümenlere gönderildikten sonra ordunun ikinci emri geldi ki, bu emirde, kolordunun Hamam kuzey ve güneyinde toplanması isteniyordu. 1. ve 2. ordular arasındaki ara hattı Afyon - Kütahya şosesi olduğundan kolordu, verdiği emirde değişiklik yapmak zorunda kaldı: “Mürettep Süvari Alayının şose ile ilerleyerek Çatkuyu ile Olucak arasındaki bölgeye, 8. Tümenin Ömerhamamı’na, 7. Tümenin ise 8. Tümenin hemen gerisine varmalarını” emretti. 8. Tümen saat 11.00’de yürüyüşe geçerek saat 16.30’da Hamam kesimine,…

    Ordunun 28 Ağustos 1922 günü için ilk verdiği takip emrinde Gazlıgöl - Olucak hattına kadar takibe devam edilmesi istendiğinden 4. kolordu komutanı da 21 numaralı kolordu emri ile “5. Kafkas Tümeninin Çakırsaz üzerinden Altıntaş şosesiyle, 11. Tümenin Köprülü - Çatalçeşme - Yenice doğrultusunda ilerlemelerini, 12. Tümenin 5. Kafkas Tümeni peşinden yürümek üzere saat 09.00’da Çakırsaz’da toplanmasını, ilerdeki tümenler uçlarının saat 09.00’da İnaz - Balmahmut hattından geçecek surette hareketlerinin düzenlenmesini” emretti.

    Kolordu komutanı önceki emrini geçersiz kılarak 28 Ağustos saat 07.20’de şu emri verdi (özet) : “2. Kolordu Hamam kuzey ve güneyine, 1. Kolordu Düzağaç - Tazılar bölgesine, süvari kolordusu Altıntaş genel doğrultusuna ilerleyeceklerdir. 4. Kolordu Çatkuyu - Başkimse hattına karşı bu akşam Ayvalı - Akçaşehir bölgesine varacaktır. Mürettep Süvari Alayı Balmahmut üzerinden Başkimse’ye yürüyecektir ve Resulbaba - Mudamtepe - Akkayatepe - Kavaklı Çiftliği hattına karşı keşif yapacaktır. 5. Kafkas Tümeni, bulunduğu yerden istikamet değiştirerek Balmahmut - Yahyalı boğazı üzerinden boğaz kuzeyindeki mezarlık (Bardaktepe) civarına gelecek, Resulbabatepesi - Oğlanmezarı - Tavşantepe hattına karşı keşif ve emniyet müfrezelerini gönderecektir.”

    Saat 11.00’de, 23. tümen komutanının 1. kolorduya yazdığı rapor :

    “2. Ordu cephesinden çekilen düşman birlikleri Araplı Çiftliği’nin 5 km. kadar kuzeyinden muhtelif kollarla, daha ziyade batıya olmak üzere, kuzeybatıya gidiyorlar, iki alay kadar bir kuvvet de (12. Yunan Tümeninin muharebeye girmeyen alayları) Resulbabanın Sivrileri arasından batıya geçiyor. Sahra bataryası mevzi değiştirerek 5 km. den ateş açmıştır. Tümen, Araplı Çiftliği kuzeyinde bir kısım kuvvetiyle demiryolunu geçmiş bulunduğundan ancak saat 12.30’da hareket edecektir.”

    

    Uçak keşif raporu:

    Takip edilen istikamet: Çay - Çalışlar - Akarca - Gazlıgöl - Eğret -Araplı Çiftliği - Afyon’dan dönüş.

    1. Eğret’ten geçen ve geri çekilen düşman birlikleri yaklaşık iki tümen kuvvetindedir. Düşmanın yürüyüşü düzensizdir. Muharip birlikler ve ağırlıklar karışık bir hâlde yolun iki tarafındadır.

    2. Muharip birliklerden oluşan ve düzensiz bir hâlde yürümekte olan bir yürüyüş kolu Aşağıköy’ü geçmiştir. Eğret’e gelmek üzeredir.

    3. 12,5 kiloluk beş torik bomba Eğret’i hemen geçmiş olan birlikler üzerine atılmış ve beşi de birliklerin içinde patlamıştır.

    4. 3 Numaralı Rumca beyannamelerden 2000 adedi düşman üzerine atılmıştır.

    5. Bu bomba atışına ait keşif saat 11.30’da yapılmıştır.

    

    Uçak keşif raporu:

    Takip edilen istikamet: Bolvadin - Afyon - Araplı Çiftliği - Eğret - Sülümenli Boğazı - Yeniceköy - Gazlıgöl - Dönüş.

    1. Araplı Çiftliği kuzey sırtlarında ve daha batısıyla Gazlıgöl’ün batısında ve Hasan köyü sırtlarında düşmanın piyade ve süvari artçı birlikleri vardır. Bu birliklerin mevcudu topçu da dâhil olmak üzere bir tümene yakındır. Artçı birliklerin artçılarının büyük kısmı Araplı Çiftliği’nin kuzeyindeki sırtlardan yaklaşık 3 km kadar uzaklıktadır. Bu sırtlarda bulunan artçı taburlar dağınık bir hâldedir.

    2. Düşmanın geri çekilen büyük kısmının kolbaşı Eğret ile Sülümenli Boğazı arasında, kol sonu da Eğret’in güneyindedir. Bu büyük kısım iki tümen kadar olup Eğret - Araplı Çiftliği şosesi tarafından yürümektedir. Üç sınıftan oluşmaktadır ve düzensiz bir hâldedir. Sınıflar birbirleriyle karışmıştır.

    3. Düşman, Gazlıgöl’den itibaren batıya doğru köyleri ve harman yığınlarını yakmaktadır. Eğret’te de yangın görülmüştür.

    4. Düşman yürüyüş kolları üzerine atılan 12,5 kiloluk bombaların hepsi birliklerin içinde patlamış olup bunların büyük zayiat verdirdiği kesindir. Düşman bombanın etkisiyle tamamıyla dağılmıştır.

    5. Bomba atışının ardından Eğret’in güneyinde bulunan düşman birlikleri makineli tüfek ateşi ile taranmıştır.

    6. Hava çok bulutlu ve fırtınalı olduğu için geri çekilen düşmanın genel durumu keşfedilememiştir.

    7. Bu keşif saat 12.00’de yapılmıştır.

     Cephe Uçak Bölüğü Komutanlığının Batı Cephesi Komutanlığına verdiği rapor:

    1. Öğleden önce düşmanın durumunu keşfetmek için üç değişik istikamete uçurulan keşif uçağından Seyitgazi - Eskişehir yolunu keşif için görevlendirilen uçak, bulutların çok alçak olması dolayısıyla Kırgız Dağı’ndan dönmeye mecbur olmuştur.

    2. Altıntaş - Dumlupınar yolu ile Dumlupınar - Afyon yolunu keşif için görevlendirilen uçak, hava durumu sebebiyle Araplı Çiftliği, Eğret, ResullbabaTepesi ve Gazlıgöl civarını keşfetmiştir.

    3. Döğer, Altıntaş, Eğret ve civarının keşfi için görevlendirilen uçağın keşif raporu, uçak geldiğinde sunuldu.

    4. Afyon - Altıntaş yolu üzerinde geri çekilmekte olan düşmanı bombalamak üzere öğle vakti üç uçak uçurulmuştur. Birisi fırtınanın şiddetine karşı koyamayarak dönmeye mecbur olmuştur. Diğerinin ve 2’nci maddede belirtilen uçağın keşif sonucu aşağıda sunulmuştur.

    a) Geri çekilmekte olan düşmanın çeşitli sınıflardan oluşan ve karışık bir hâlde bulunan büyük kısmı kolbaşısıyla Eğret’i geçmiştir. Kuvveti iki tümendir. Saat 12.00’de Gazlıgöl’den küçük bir yürüyüş kolu Eğret’e varmaktadır.

    b) Düşman artçısının büyük kısmı Araplı Çiftliği’nin kuzeyindeki Bekleme mevkisini kolbaşısıyla geçmektedir. Kuvveti bir buçuk alaydır. İlbulak Dağı’nda, Çatalçeşme’de, Araplı Çiftliği - Altıntaş yolunun doğusundaki tepelerde düşman artçısına ait dağınık küçük kuvvetler vardır.

    c) Eğret’te ve etrafında düzensiz bir hâlde bulunan düşman yürüyüş kollarına 200 kilo bomba atılmış ve makineli tüfeklerle düşman birlikleri taranmıştır. Bombaların etkisi o kadar büyük olmuştur ki atışın ardından düşman birlikleri dağılmış ve uçakların keşfinden yürüyüşe devam edemedikleri açık bir şekilde anlaşılmıştır.

    1. Ordu komutanı bu raporu 28 Ağustos 1922 saat 16.35’te aldı. Bu durumdan, süvari kolordusunun tesirinden Yunanlılar Altıntaş şosesi boyunca ve Resulbaba dağlarından kuzeye, sonra da Resulbaba kuzeyinden batıya döndüğü, asıl kuvvetleriyle Dumlupınar mevzilerine çekilmek ve İzmir doğrultusunu kapamak istediği orduca anlaşılmıştı. Buna karşı 1. Ordunun bütün kuvvetiyle düşmandan önce Dumlupınar mevzilerini tutarak İzmir yolunu kesmek için 28 Ağustos 1922’den itibaren Dumlupınar genel istikametine yöneltilmesi, biraz geç de olsa başarı ile yapılmıştı.

    5. Süvari Kolordu karargahı ve 2, 14. Süvari Tümenleri Beşkarışhöyük - Genişler bölgesinde öğle vakti toplanmışlardı. 2. Süvari Tümeni çek sarsıldığından dinlenmesi ve kendine çekidüzen vermesi gerekiyordu. Bu yüzden Kolordu Komutanı saat 13.30’da Kurtköy’e gönderdi ve kuzeydoğu, kuzey ve batı doğrultularının keşfini emretti.

    Yunan birlikleri Kozluca (Akkaya) tepesinden daha kuzeye geçmemişti. Doğudan ilerleyen ve 2. Süvari Tümeni’ni takip eden 9. Yunan Tümeni de Olucak’ta kaldı.

    14. Süvari Tümeni saat 16.00’da Osmaniye köyüne vararak güneye karşı savunma düzeni aldı, 54. Alayını daha güneyde bırakarak Olucak’taki Yunanlılarla teması muhafaza ve keşif görevi verdi. Alay da saat 17.30’da Batak - Efted - Kadımürsel - Altıntaş doğrultularına alnan raporlardan; Olucak’taki 9. Yunan Tümeninin daha kuzeye geçmediği, Efted, Hacıbeyli, Kadımürsel, Altıntaş köylerinde Yunan askeri bulunmadığı, yalnız Batak köyünde kuvveti değerlendirilemeyen bir Yunan birliği olduğu öğrenildi.

    Yunanlıların Rum ve Ermeni çetelerinden kurdukları sanılan 300 atlı, Cumalı köyünden Olucak doğrultusuna ilerlemek istemişse de 14. Süvari Tümeninin gönderdiği birlikle yapılan muharebede geri atılmıştı.

    2. Ordu Bölgesi:

    28 Ağustos 1922 saat 11.00’de Batı Cephesi’nden aldığı emre uyarak, “Mürettep Süvari Tümeni’nin Döğer üzerinden Altıntaş doğrultusuna ilerleyip demir yolunu tahrip ederek süvari kolordusuna katılmasını, 61. Tümenin Muratlı güneyindeki Çakırtepe’ye (Ihsaniye batısındaki Karacahmet köyü batısında) ve 6. Kolordunun Susuz - Belce hattına kadar hızla ilerlemelerini” emretti. Saat 14,00’te aldığı raporlardan tümenlerin emrettiği doğrultularda yürüyüşte olduklarını öğrenmiş ve Batı Cephesi’ne bildirmişti.

    6. kolordu: Ordu komutanı, 27 Ağustos 1922 saat 20.00’de verdiği emirde, 6. Kolordunun Susuz - Hasanköy (Bekec) hattına hızla yürümesi isteniyordu. 28 Ağustos sabahı kolordu karargâhı Seyitler’de, 16. Tümen Tokurçal ve 17. Tümen İscehisar - Karaağaç bölgelerinde toplu bulunuyorlardı. Yunanlılar bu cepheden gece çekilmişlerdi. Kolordu komutanı takip emrini ancak saat 09.30’da verebildi. Emirde, 16. Tümenin (kolordu obüs bataryasıyla) Dinar - Teke - Susuz doğrultusuna, 17. Tümenin (kolordunun diğer obüs bataryasıyla) Kozluca - Omuzca - Gazlıgöl - Hasanköy doğrultusuna ilerlemeleri bildirildiği halde, orduca bir hedef verilmediğini sanmış ve genel durumu düşünerek kararsızlık içinde kalmış ve buna bağlı olarak tümenleri hareket ettirmemişti. Saat 10.00’da 16. Tümenin Susuz, 17. Tümenin Belce’ye yürümelerini emretti. Kendisi de Dinar’a gitmek üzere Seyitler’den hareket etti.

    16.Tümen: Saat 11.45’te kolordunun takip emri gelince birliklere hazırlanmaları emredildi. Saat 11.45‘te Dinar - Kunduzlu - Susuz yolu ile ancak hareket edildi. Saat 21.30’da Teke köyü güneybatısında konmaya geçildi. Bugün tümene katılan süvari bölüğü Susuz köyüne gönderildiyse de 61. Tümen süvarilerinden aldıkları bilgi de Susuz’da Yunan birlikleri olduğundan bölük, Tekeköy’ün beş kilometre batısında kaldı.

    17. Tümen cephesinden Yunanlıların çekildiğini öğrenen tümen komutanı, 28 Ağustos sabahı birliklerini Karaağaç dolaylarında topladı ve ikmallerini yaptırarak hazır bir durumda bekledi. Kolordunun takip emrini alınca saat 13.40’ta tümeni hareket ettirdi... Tümen büyük kısmı saat 20.00’de Gazlıgöl’e, öncü alayı (62. Alay) saat 23.00’te Belce köyüne vararak istirahate geçildi. Bugün Yunanlılarla temas edilmedi.

    Kolordu karargâhı saat 21.00’de Dinar’a geldi. 21.30’da durumunu orduya bildirdi. Sağındaki 61. Tümenle irtibat yapılmış, solundaki 2. Kolordu ile yapılamamıştı. Alınan esirlerden 17. Tümen cephesinden çekilen 5. Yunan Tümeninin Resulbaba kuzeyine, 13. Yunan Tümeninin de Eğret’e giderek geceledikleri öğrenilmişti.

    Batı Cephesi komutanı, orduların 29 Ağustos 1922 günü hareketlerini düzenlemek için 28 Ağustos 1922 akşamı birliklerin durumlarının acele bildirilmesini emretti.

    2. Ordu Komutanı saat 20.00’de süvari kolordusu kurmay başkanından kolordunun Genişler - Beşkarış bölgesinde toplandığını öğrendi. Yunanlılar hakkında da bilgi aldı. Mürettep Süvari Tümeni’nin geceyi Hacıbeyli’de geçireceğini öğrendi ve Batı Cephesine de bilgi verdi. 6. Kolordunun nerede bulunduğuna dair henüz rapor almamıştı. Bugün hareket eden 2. Ordu birliklerinden 17, 22, 16. Tümenlerle 20, 61. Tümenler 18 km yürümüşlerdi.

    1. Ordu da durumunu Cephe Komutanlığına bildirdi.

    Mürettep Süvari Tümeni: Ordu emrine göre, tümen Döğer - Kunduzlu hattına kadar ilerleyecek, demir yolunu tahrip edecektir. Bu emir gereğince 37. Süvari Alayı 28 Ağustos 1922 saat 03.00’te yürüyüşe geçti… 37. Süvari Alayından bir keşif kolu, Altıntaş - Genişler - Çalköy - Dumlupınar şosesi üzerinden, 33. Süvari Alayından bir subay keşif kolu da Osmanköy - Olucak doğrultusuna gönderildi… Tümen emrindeki telsiz ancak bugün faaliyete geçirilebilmiş ve durum orduya bildirilmişti. Bu raporunda tümen komutanı “Altıntaş dolaylarında düşman olmadığını Kütahya doğrultusuna da geçmediğini, Döğer ve Karacaahmet bölgesindeki düşmanın güneybatıya Olucak sırtlarına çekildiğini, Döğer’ den Afyon’a kadar bütün Yunan kuvvetlerinin Altıntaş ovası güneyinden batıya çekilmekte olduğu kanaatinde bulunduğunu, tümenin 29 Ağustos 1922 sabahı Altıntaş üzerinden Dumlupınar’a gideceğini” bildirdi.

    Batı Cephesi'nin direktifine göre 2. Ordu, kuvvetlerini Kütahya yolunu kesmek üzere batı ve güneybatı istikametinde ilerletti. 28 Ağustos sabahı düşman artçıları henüz bu ordunun karşısında idiler. 2. Ordu düşmanın çekilmediğini zannederek ihtiyatlı hareket ettiği için, bu ordunun düşmanla teması kesildi. Birlikler ortalama 18 km. kadar ilerleyebildiler. 2. Ordu Komutanı Yakup Şevki Paşa; son derece ihtiyatlı hareket etmekte idi. 2. Ordu birlikleri 10-15 km. daha ilerleyebilseydi, Yunan kuvvetleri bugünden kuşatılma tehlikesi karşısında kalabilirlerdi. Ordunun Mürettep Süvari Tümeni bugün Döğer'i alarak Altıntaş istikametinde ilerledi ve Kütahya- Afyon yolunu tutarak ordunun kuzey yan emniyetini sağlamak üzere kuzeye yöneldi ve geceyi Hacıbeyli'de geçirdi. 6. Kolordu ve 61. Tümen, İhsaniye - Gazlıgöl hattına kadar ilerlediler.

        Eğret bölgesinde aynı gün harekat yapan yalnızca süvariler değildi:

      Altuntaş ve Eğret mıntıkasında bulunan düşman ihtiyat kuvvetleri geri çekilmeye başlamıştı. Bu hareketi paniğe tahvil etmek ve kara kuvvetlerinin işini kolaylaştırmak için o gün keşif ve av olmak üzere cem’an 13 tayyare birden uçurmak Türk tayyarecilerine nasip olmuştur.

    Yunan Kuvvetlerinin Harekatı:

    Yunan Ordusu 28 Ağustos sabahı şu durumda idi:

    2. Kolordu karargâhı ve bağlı birlikler Eğret’te, 9. Tümen (26. Alay hariç) Yenice - Eğret bölgesinde, 13. Tümen Teperoğlan gediği - Kazuçuran bölgesinde, birlikleri ve Ablak’taki büyük kısmı ile Eğret’e yürüyüşte, 5. Tümen 27 Ağustos 1922 saat 22.00’de mevzilerinden çekilmiş ve Dinar - Gazlıgöl yolu üzerinde yürüyüşte, 12. Tümen Güzelim Dağı ve kuzeyindeki mevzilerinden 27/28 Ağustos gecesi çekilmiş Anbanaz - Fethibey - Çatalçeşme yolu ile Resubaba’ya yürüyüşte…

    1. Kolordu karargâhı, ordu ve kolordu bağlı birlikleri, Yedeksubay talimgâhı, kolordu istihkâm taburu, seyyar hastaneler Bayramgazi’ de;  4. Tümen (emrindeki 9. Tümenin 26. Alayı artçı göreviyle İnaz’da) büyük kısmı ile Hamam bölgesinde; 5/42 Evzon Alayı (Plastras Müfrezesi) Köprülü deresinde idi. 1. Tümen (Lufaz Müfrezesi) ile Köprülü güney sırtları - Balmahmut hattmda güneye karşı mevzide, bir taburu ile Balmahmut, bir taburu ile Ayvalı dolaylarında artçı göreviyle mevzilerinde. Büyük kısmıyla Başkimse’ye çekilmekte…

    13. Tümen yürüyüşüne devam ederek 28 Ağustos 1922 akşamı Eğret bölgesine vardı ve konmaya geçti. 5. Tümen çok geniş bir cephede olduğundan birliklerini ancak 28 Ağustos 1922 sabahı Dinar bölgesinde toplayarak güneybatıya devamla akşam ortalık kararırken Resulbaba kuzey yamaçlarına gelip konmaya geçti. 27/28 Ağustos 1922 gecesi mevzilerinden hareket eden 12. Tümen, Fethibey köyünden Araplı yoluyla Çatkuyu’ya çekilirken 4. Tümen’in kötü durumunu görünce solda yancı olarak ilerleyen alayı hemen güneyindeki Sivritepe’ye gönderdi. Alay, Sivritepe’ye çıkınca Türklerin (23. Tümen) taarruzuna uğrayarak bozuldu. Resubaba’ya çekildi. 12. Tümen, 28 Ağustos 1922 akşamı Resulbaba tepelerinde toplandı ve güneye karşı emniyet tertibi alarak geceledi. 4. Tümen 28 Ağustos 1922 saat 05.00’de Köprülü deresi yoluyla batı doğrultusunda çekilmeye başladı. Güneyindeki tepelerde Plastras Müfrezesinin bulunduğunu sanarak soluna bir yancı birliği çıkarmıştı. Saat 07.00’de Köprülü güney sırtlarından (solundan) Türklerin 23. Tümenin taarruzuna uğradı, fazla kayıplar vererek, birçok eşya ve harb gereci de bırakarak dağıldı, bir kısmı Resulbaba tepelerine (kuzeye) bir kimse Başkimse doğrultusuna (batıya) kaçtılar. Tümen komutanı ancak 500 mevcutla Resulbaba üzerinden Olucak köyü güneyine vararak konmaya geçti.

    1. Kolordu karargâhıyla bağlı birlikleri 28 Ağustos 1922 saat 05.00’de Bayramgazi’den  Eğret yoluyla Olucak’a hareket ettiler. Bayramgazi’nin 3 km. kuzeyinde Türk süvarisinin atlı hücumuna uğradılar, (2. Türk Süvari Tümeninin 13. ve 20. Süvari Alaylarının) kol dağıldı, önde giden kamyonlar tahrip edildi. Bu sırada 12. Tümenden yetişen bir taburla, bir batarya ve doğudan Belce doğrultusundan gelen 5. Tümen birliklerinin taarruzu ile durum düzeltilerek yol açıldı. Kol da Eğret’e uğramadan doğruca Olucak’a gitti.

    2. Kolordu Komutanı, 28 Ağustos 1922 sabahı, bağlı birlikleri ve kolordu topçu alayı ile Eğret’e geldi, 9. Tümen birlikleri de o bölgeye varmışlardı. Burada Türk süvarisinin (2. Türk Süvari Tümeni’nin 2. ve 4. Süvari Alayları) ani baskınına uğradılar ve hayli kayıp verdiler. 9. Tümen birlikleri, geçirdikleri şaşkınlık süresinden sonra toplanıp kuvvetli topçu desteğiyle taarruza geçti ve Türk süvari alaylarını kuzeybatıya attı. Dört top aldı ve yol açıldı. Tümen ve kolordu karargâhları Olucak’a gelerek geceyi geçirdiler. Aslında akşamı Trikopis Olucak köyünde 2.mevzide durmadan Dumlupınar mevzilerine çekilme kararı verdi ancak akşam hareket etmeyip sabahı beklemeleri büyük hataları olacaktı..

    Kısmen Türk süvarisinin baskısı, kısmen Yunan birliklerinin ağır hareketleri yüzünden Eğret - Olucak - Resulbaba bölgesinde beş tümen toplanmış bulunuyordu.

    28 Ağustos akşamı Yunan ordusu üçe bölündü:

    -Eskişehir’de General Sumalis 3.kolordu(4 tümen)

    -Altıntaş Balmahmut arasında General Trikopis 1 ve 2.kolordular(5 tümen)

    -Dumlupınar’a çekilen General Franco (2 Tümen)

    28 Ağustos gün sonunda düşmanın 2.mevzide tertiplenmesi önlendi. Yunan ordusu bir an evvel Dumlupınar’a çekilip ayrı düşmüş grubu ile birleşip yeniden cephe tutmak isterken, Türk Ordusu düşmanı başka yerde savunmasına fırsat vermeden imha etmek istiyordu.

    Bugünkü harekât neticesinde düşmanın büyük kısmı 1. Ordu’muzun güneyden kuzeye olan tazyiki neticesinde demiryolu kuzeyine Resûlbaba dağı - Ulucak - Eğret mıntıkasına atılmış ve Beşkimse - Küçükköy üzerinden batıya çekilmek isteyen birlikleri muharebe ile kısmen durdurulmuş ise de iki tümenlik bir kuvveti bilhassa 28/29 Ağustos gecesi Dumlupınar istikametine kaçmaya muvaffak olmuştur.

    28 Akşamı durumu: Türk Ordusu

    2.Ordu:

    3. Kolordu karargâhı ve 1. Tümen Yapıldak’ta; Döğer doğrultusuna ilerleyen Mürettep Süvari Tümeni Hacıbayır’da; 61. Tümen Tekeköy - Akören bölgesinde; 6. Kolordu 16. Tümeniyle Tekeköy güneyinde, 17. Tümeniyle Gazlıgöl - Belce bölgesinde; kolordu karargâhı Dinar’da; 2. Kolordu karargâhı Doğlat’ta idi.

    

    1. Ordu:

    2. Kolordu iki tümeni (7. ve 8.) ve kolordu karargâhı ile Hamam bölgesinde; 4. Kolordu 5. Kafkas Tümeni Çatkuyu - Oğlanmezarı hattında, 11. Tümeni büyük kısmıyla Akçaşehir’de, bir alayı Başkimse’de; 5 nci Kolordu 1. Süvari Tümeni Düzağaç - Kumarlı’da, 14. Süvarıi Tümeni Beşkarışhöyük - Genişler’de, 2. Süvari Tümeni ve kolordu karargâha Kurtköy’de.

    Başkomutan, Genelkurmay Başkanı ve Batı Cephesi Komutanı bugünkü (28 Ağustos 1922) muharebelerde Yunanlıların yedi, sekiz tümenini mağlûp edildiğine, artık Resulbaba'yı savunamayacaklarına, batıya çekilmek istediklerine kani olmuşlardı. 29 Ağutos 1922’de yapılacak muharebelerde Yunanlıların büyük kısmı ile Dumlupınar ve Uşak mevzilerini kuzey yollardan tutmaya çalışacağı kabul olundu. Başkomutanlığın amacı Yunan ordusunu kuzey ve güneyden kavrayarak batıya çekilmesini önlemek ve bir çember içine almaktı.

    Batı Cephesi komutanı 28 Ağustos 1922 saat 20.30’da 1. Ordu komutanına yazılı olarak aşağıdaki düşüncesini bildirdi.

    “…  Bu halde düşman, Eskişehir demiryolundan vazgeçtiğinden artık Resulbaba’da bir muharebe fikri uzaktır. Aksine asıl kuvvetleriyle hızla Dumlupınar ve Uşak mevzilerini arka yollardan dolaşarak, tutmaya çalışmakta olduğu muhakkaktır. Bunun için bizim Dumlupınar mevzilerini düşmandan önce tutmamız hayatî bir meseledir…”

     2. Ordu’nun raporunu beklemesi çok geç kalacağından 28 Ağustos 1922 saat 23.15’te 96 sayılı emrini verdi, (özet):

    “Yedi tümenlik bir düşman kuvveti Teperoğlan gediği - Afyon doğu, güney ve batısında iki günlük meydan muharebesinde yenilmiştir. Çok düzensiz ve dağınık bir halde kuzey ve kuzeybatıya çekilmektedir. Eskişehir grubunda batıya çekilme belirtileri vardır. Kuzey ve kuzeybatıya çekilen düşmanın Dumlupınar mevzilerine yerleşmesine ve tutulmasına meydan vermeden aralıksız takip edilecektir. 1. Ordu bütün kuvvetiyle batıya dönerek ve Dumlupmar mevzilerine hâkim olarak düşmanın Uşak doğrultusuna çekilmesini önleyecek, çekilen iki tümeni de mağlûp etmeyi gözönünde bulunduracaktır. 5. Kolordunun hareketi çekilen düşmanın çekilme doğrultularını kapatacak tarzda düzenlenmelidir. 2. Ordu Belce - İlbulak Dağı - Hamurköy - Çalköy hattının kuzeyinden hareket etmek üzere 1. Ordu’nun sağ yanından takibe katılacaktır. Mürettep Süvari Tümeni 2. Ordu emrinde bırakılmıştır. Yukarıda söylenen hat iki ordunun ara hattıdır.”

    Bu emri alan 1. Ordu komutanı, 29 Ağustos 1922 saat 02.00’de 27 sayılı emrini verdi: “Ordu cephesinde 27 Ağustos 1922’den beri 1. ve 7. Yunan ’Tümenlerinin batıya geçtiği esirlerden öğrenilmiştir. 4, 5, 12. ve 9. Tümenlerinin ise kuzeybatıya çekildikleri görülmüştür… 2. Ordu Belce köyü - İlbulak dağı - Hamurköy - Çalköy hattının kuzeyinden takibe katılacaktır.”

     28 Akşamı durumu: Yunan Ordusu

    13. Tümen Eğret’te (beraberinde bir dağ topçu alayı), 9. Tümen Resulbaba kuzeyinde, 12. Tümen Resulbaba’da güneye karşı emniyet düzeni almış durumda, 1. ve 2. Kolordu karargâhları ve bağlı birlikleri (seyyar hastaneler, Afyon Yedeksubay Talimgâhı öğrencileri, ağırlıklar, kollar) Olucak’ta toplanmış olarak General Trikopis’in eli altında idiler. 4. Tümen 500 mevcuda inmiş olduğu halde Olucak güneyinde; 5. Tümen bunun kuzeyinde İlbulak dağında; General Franko Grubu (1. ve 7. Tümenler) ile Plastras Müfrezesi Dumlupınar mevzilerine çekilmekte idi.

    1. Yunan Kolordu Komutanı General Trikopis 1. ve 7. tümenlerden bir haber alamamıştı. Fakat Dumlupmar mevzilerine çekildiklerini umuyordu. Olucak’ta bulunan 2. Kolordu telsizi sabaha kadar İzmir ve Uşak’ı bulamadı.

    General Trikopis ordusunun Türkler tarafından kuşatılmış olduğunu biliyordu. Özellikle Türk süvarisinin arkalarında görünüşü, morali pek fazla sarsmıştı. Elindeki bütün kuvvetle bir an önce Dumlupınar berkitilmiş mevzilerine çekilmeyi ve İzmir doğrultusunu kapatmayı düşünüyor ve orada 1. ve 7. Tümenleri bulacağını umuyordu. Fakat zaman kaybetmeden hareket etmesi gerekirken birlikleri gece yürütmek istemedi. Köylerde halk kalmadığından (halkın çoğunu Yunan askerler öldürmüş, sağ kalanlar dağlara kaçmışlardı), kılavuz bulunamaması, elverişli yol olmaması (Olucak’ta 2. Sahra Topçu Alay, kolorduların ağır Skoda topları, arabalı araçlar, seyyar hastane ve sıhhiye bölükleri bu yolsuz bölgeden gece gidemezlerdi), kolların birbiriyle çatışma ihtimali, Türk süvarisinin kollar arasında bulunması gibi sebeplerden dolayı 29 Ağustos sabahı Dumlupınar mevzilerine çekilme kararı verdi.

    General Trikopis’in 28 Ağustos 1922 saat 22.00’de verdiği emir gereğince Yunan birliklerinin 29 Ağustos günü alacağı vaziyet şöyleydi :

    “29 Ağustos 1922 saat 04.00’de 9. ve 4. (500 mevcutlu) tümenler 4. Tümen komutanı emrinde olarak Küçükköy - Selkisaray yolu ile Küçük Ashhanlara çekilecek, 5. Tümen, 12. Tümenden önce saat 03.00’te İlbulak dağı kuzeyinden hareketle Büyük Aslıhanlar’a, 12. Tümen, 5. Tümenin peşinden saat 04.00’te hareketle Küçükköy - Akçaşehir sırtlarına, 13. Tümen Eğret’ten saat 03.00’te hareket ederek Olucak üzerinden Salkisaray’a, ağır tcpçu, kollar, bağlı birlikler ve diğerleri Hamurköy yolu ile Aslıhanlar’a çekileceklerdi. Kolordu karargâhları 12. Tümenin arkasından yürüyecekler, birlikler düşmana rastladıkları, yerde taarruz edeceklerdi. 1. ve 7. Tümenler Toklusivrisi - Elvanpaşa - Küçükköy hattını savunacaktı.”

     Sonraki Bölüm