1950'li yılların son dönemindeki İhsaniye'nin kaza, Eğret'in ise belediyelik yapılması olaylarını birlikte inceleyeceğiz demiştik. Birbiriyle doğrudan ilişkili ve birbirini en az 15 yıldır etkileyen bu iki yerleşimin başına gelenleri ayrı ele almak, olayın özünü anlamamızı engeller. Belki yazıların sonunda yapılacak değerlendirmede, olayları karşılaştırma tekniğini benimseme sebebimiz daha iyi anlaşılacaktır. Şimdi kronolojik ilerleyelim...
Başbakan Adnan Menderes tarafından 25 Mayıs 1957 tarihinde TBMM Başkanlığına aşağıda üstyazısı görülen 245 No'lu Komisyon Raporu gönderiliyor.
Yazının ilerleyen bölümlerinde İhsaniye köyünde kaza kurulmasına gerekçe gösterilen rapora yer verilmiş. O paragraf şudur:
"Afyon vilâyetinin merkez kazasına bağlı Eğret (İhsaniye) nahiyesi halen (38) köyü ve 1950 nüfus sayımına göre de (21.008) nüfusu ihtiva etmekte olup, kaza merkezine 22 - 50 km. mesafede olmalarına karşı Eğret nahiye merkezine 5 - 23 km. mesafede bulunmaktadırlar. Nahiye merkezi ile köyler arasında kışın geçit vermiyen dağ ve sular olmadığı gibi Afyon - Eskişehir demiryolu nahiye merkezinin tam ortasından geçmektedir. Ayrıca Afyon - Kütahya ana şosesi muvasalayı muntazaman sağladığı gibi, kış, yaz her türlü nakil vasıtasının karayollarında işlemekte olduğu ve oldukça geniş ve inkişafa müsait ve 1950 nüfus sayımına göre de (717) nüfusa malik bulunan bu nahiye merkezinde hükümet konağı ittihazına ve memurların aileleri ile birlikte rahatça ikametlerine elverişli binaların bulunduğu, hulâsa; kaza merkezi olduğu takdirde ilk anda ihtiyaca cevap verecek imkânlara sahip bulunduğu cihetle merkezi Eğret nahiyesinin merkezi olan ihsaniye köyü olmak ve ilişik (l/B) sayılı cetvelde adları yazılı kendisine bağlı (37) köyü, (21.008) nüfusu ihtiva etmek ve Afyon vilâyetine bağlı bulunmak üzere (BELCEMEŞE) ... adıyla yeniden kaza kurulması yetkili kurulların mütalâalarına dayanılarak adı geçen valiliklerce yapılan işbu teklifler yerinde görülmüş ve işlem İl İdaresi Kanunu hükümlerine uygun bulunmuş olduğundan ilişik kanun lâyihası bu maksatla hazırlanmıştır."
Olduğu gibi alıntıladığım paragrafın son bölümünden, gerekçe sunan ifadelerin Afyon Valiliğince hazırlanıp Hükümete gönderildiği anlaşılıyor. Olması gereken de bu zaten, çünkü Milletvekillerinden oluşan Komisyon İhsaniye'nin, Eğret Nahiyesinin durumunu ne bilsin. Vilayet raporunu olduğu gibi alıp Komisyon Raporuna iliştirmişler. Raporda önemli bulduğum bazı noktalar üzerinde durmak gerekiyor.
Daha ilk cümlede 'Eğret (İhsaniye) nahiyesi...' ifadesi göze batıyor. 1942'deki sadece nahiye merkezinin nakledildiği bahanesini açık etmekte bir mahzur görmemişler. 15 yıldır formaliteden Eğret dedikleri Nahiyenin aslında İhsaniye olduğunun itirafıdır bu...
'Nahiye merkezi ile köyler arasında kışın geçit vermiyen dağ ve sular olmadığı...' Bir rapor ciddiyetinden uzak şu ifadeye mim koyalım, ileride lazım olacak...
Aradan geçen yarım asır bile 'Afyon - Eskişehir demiryolu nahiye merkezinin tam ortasından geçmektedir. ' cümlesindeki yalanı ortadan kaldıramamış. O demiryolu günümüzde bile İhsaniye'nin 'tam ortası'na uğramıyor...
Ya şuna ne demeli: 'Ayrıca Afyon - Kütahya ana şosesi muvasalayı muntazaman sağladığı gibi, kış, yaz her türlü nakil vasıtasının karayollarında işlemekte olduğu...' Afyon-Kütahya ana şosesi Kurtuluş Savaşından beri Eğret'ten geçen yol olduğunu herkes bilir... Bu kadar yanıltıcı bilgiyi bir arada bulunduran bir rapor hazırlamak büyük cesaret...
İş gelip nüfusa dayandığında söylenecek söz bulunmaması gerekir. '... oldukça geniş ve inkişafa müsait ve 1950 nüfus sayımına göre de (717) nüfusa malik bulunan bu nahiye merkezinde...' Yahu kaza olması teklif edilen bir yerleşimin nüfusu bu kadar ise, hiç yazılmasa daha iyi değil midir... Daha başka yönlerden de ele alınabilir şu rapor; fakat nereden baksan temelsiz, neresinden tutsan tutarsız olduğu anlaşılır...
Sonuçta 7033 sayılı Kanun, 27 Haziran 1957 tarih ve 9644 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Kanunun maddelerine göre İhsaniye kazası bu tarih itibariyle kuruldu. Eğret nahiyesine bağlı, aralarında Eğret'in de bulunduğu 37 köy bu yeni kazaya bağlanıyor, lakin bunun uygulanması 1 Nisan 1959'a bırakılıyordu. Ayrıca Kaymakam ve diğer görevli kişi ve kurumların kadro atamaları da 1960'ta yapılacaktı. Haziran 1957'deki durum budur...
O tarihlerin Eğret Muhtarlık Karar Defterinde bu mühim olayla ilgili en küçük bir ifade bile bulunmuyor. Çok tuhaf değil midir? Oysa şimdi bile Anıtkaya'da kime sorsanız kazalık/ilçelik konusunda aynı hikayeyi anlatacaktır: 'Yetkililer ilçeliği önce Eğret'e teklif ettiler, ancak bizim zenginler bunu istemeyince İhsaniye kaza oldu...' Zenginler ilçe olmayı neden istemez diye mevzuyu derinleştirince de 'Rahat rahat malcılık, koyunculuk edemeyiz diye...' biçiminde açıklama getiriyorlar... Kimdi bu zenginler diyerek ayrıntı istediysem de doyurucu cevap yok... Neyse biz anlatıma devam edelim... Resmi Karar Defterinde konuyla ilgili bir şey bulamazken, elimize 8 Ocak 1958 tarihli bir tutanak geçti. 19 Ocak'ta, Eğret'e belediye kurulmasına yönelik plebisit (halk oylaması) yapılacağına dair bu tutanak altında Eğret Muhtarı ve İhtiyar Heyetinin onayı var. Karar defterinde olmayan bu belge Keliban (İbrahim Dalgıç) merhumun arşivinden çıkmış. Belediye kurulsun mu diye resmen bütün halka sorulurken, ilçe olmak ister misiniz diye el altından, gizli kapaklı ve sadece zenginlere sorulması da anlaşılmaz bir durum.
Eğer 1942'de Müdür ile Eğretlilerin takışması sonucu Nahiyenin İhsaniye'ye kaydırıldığı söylentisi gibi, 1957'de bizim zenginler istemediği için İlçelik İhsaniye'ye kaçtı tezi gerçek ise, yukarıda verdiğim Vilayet ve Meclis raporları külliyyen yalandır. Yok, orada yazanlar doğru ise bu söylentiler asılsızdır. Her iki durumda da olan Eğret'e oldu. Ya kendi insanlarının duyarsızlığının ceremesini çekiyor, ya da en yetkin resmi organların ilüzyon gösterisine sahne oldu... Belediyelik meselesi bir bakıma sus payına benziyor. Zira o sene herkesin susmasının başka izahı yok...
Ne olduysa oldu, ama süreç işledi. 19 Ocak 1958'de Eğretliler belediye kurulmasını sandıkta onayladılar. O yılın sonbaharında belediye seçimleri yapıldı, köyümüz artık Eğret Kasabası idi. Prosedüre uygun biçimde, 1959 yılının 1 Nisan şakası olarak Eğret kasabası İhsaniye kazasına resmen bağlandı.
Mim koyduğumuz yerle ilgili bir hikaye anlatacaktım, yarına kalsın artık.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder