Günlüğün bu 3. bölümünde iki tarafın taarruz hazırlıklarıyla geçen 2,5 aylık dönem anlatılır.
12 HAZİRAN 1922
Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Büyük Taarruza karar verdi.
25 HAZİRAN 1922
3 TEMMUZ 1922
Temmuz başlarında Yunanlıların Anadolu’dan Trakya’ya bazı alaylar naklederek İstanbul’u işgal maksadıyla Çatalca hududunda yığınak yaptığı… bu maksatla Altıntaş ve Döğer mıntıkasında bulunan ihtiyat grubundan bazı aksamın kuzeye nakledildiği bilgisi alındı.
Batı Cephesi Komutanlığı taarruz plânına göre; 2. Kolordu Büyük Taarruz başlayıncaya kadar Emirdağ bölgesinde bulunacaktı. Kolordu’nun görevi; Döğer bölgesindeki Yunan ihtiyat tümenlerinin Emirdağ yöresinde belirebilecek taarruzlarını karşılamak, ya da Döğer istikametinde ilerleyerek bu bölgedeki ihtiyatlardan bir kısmının asıl savaş alanını takviyesine engel olmaya çalışacaktı.
Başkomutan direktifine göre de; 2. Kolordu iki tümeniyle Akarçay güneyinde cephe genel ihtiyatına alınırsa, Yunanlıların Akarçay merkezinde gelişebilecek bir taarruzuna, en kısa zamanda karşı koyulmuş olunacak, eğer Yunan ihtiyat tümenleri, Döğer üzerinden 2. Orduyu, kuzeyden kuşatacak şekilde kullanılırsa, 2. Kolordu asıl taarruz grubunun doğu yanını koruyacak ve asıl savaş alanındaki başarıyı sağlayacak şekilde muharebelere katılacaktı. 2. Ordu kuzeyinden beklenen Yunan kuşatması tehlike gösterirse, 2. Kolordu Akarçay kuzeyine geçirilerek, bu bölgede kullanılacaktı.
6 TEMMUZ 1922
Genelkurmayın “Düşman taarruzu Dinar istikametinde olursa” sorusuna Cephe Komutanlığının cevabı:
…Şayet Dinar dolaylarına en az iki tümen gibi bir kuvvet ayırırlarsa Akarçay güneyini bağımsız tümenlere bırakarak 1. Kolordu’yu da kuzeye almak suretiyle onun Afyon grubuna karşı Döğer genel istikâmetinde asıl taarruzu yönelteceğiz…
Yunanlılar, yalnız Kocaeli bölgesine Trakya’dan getirebileceği bir tümeni de ekleyerek taarruz ederse, asıl taarruz, Çay - Afyon yolu ile Sandıklı - Afyon yolu arasından yapılırken, kuvvetlerin bir kısmıyla Döğer doğrultusunda kuşatmaya geçilebilir…
Yunanlılar, Dinar ve daha batısındaki hedeflere büyük kuvvetlerle ilerlerse, Akarçay güneyini bağımsız tümenlere bırakarak asıl kuvvetlerle Döğer genel doğrultusunda taarruza geçilecektir.
9 TEMMUZ 1922
Yunan Başkomutan İzmir’e döndü.
1. Gazlıgöl İstasyonu’nda yirmi kadar konik çadır ile nakliye faaliyeti görülmüştür.
2. Eğret’in kuzeydoğusunda ve güneyinde bir alaylık kamufle ordugâh vardır.
3. Yenice’de iki alaylık ordugâh köyün güneyinde ve kuzeydoğusundadır. Bunlar da oldukça kamufledir. Köyün ortasında portatif büyük beyaz bir çadır ile köyün etrâfında bundan daha küçük aynı şekilde birkaç çadır görülmüştür.
4. Cumalı’da köyün etrafında uçaktan görünmemek için pek çok dar hendekler kazılmış ve birkaç uzun kamufle ordugâh vardır. Buradaki düşman birliklerinin köyden istifâde ettiği düşünülmektedir.
13. İşbu keşif sâat 10.30’da İsmet tayyâresiyle icrâ’ edilmişdir efendim.
17 TEMMUZ 1922
23 TEMMUZ 1922
Hava keşif raporu:
Takip edilen istikamet: Akşehir - Çavdarlı - Gazlıgöl - Eğret - Yenice - Cumalı - Kadımürsel - Kırkpınar - Kayalar - Döğer - İhsaniye - Karacadağ - Çay. Sonra Akşehir’e dönüş.
2. Gazlıgöl’de 15 - 20 kadar konik çadır görülmüştür. 30 vagonluk tren Afyon’dan Gazlıgöl’e geliyordu.
3. Gazlıgöl’ün hemen doğusunda (Dinar olması muhtemel) bir köyde daha önce dört kurşuni baraka vardı. Bunlardan büyük ve üzerleri yeşil olan gizlenmiş beş baraka daha yapılmıştır. Köyün etrafında da uçaktan korunmak için yeniden hendekler kazılmıştır. Köyün ve barakaların etrafında aaliyet çoktur.
4. Gazlıgöl’den sonraki Bekleme civarında bulunan köyde iki baumann çadırı ve gizlenmiş muntazam ordugâh vardır. Bunun karargâh olması muhtemeldir.
5. Eğret’te bulunan alay eski yerindedir.
6. Yenice’de biri köyün doğusunda biri de batı açığında iki alay ordugâhı ile birkaç gizlenmiş küçük ordugâh vardır.
7. Cumalı’da bir topçu ordugâhı vardır. Toplar gizlenmiş olduğundan miktar ve kuvvetini tespit edemedim. Bunlar dört grup hâlindedir. Çevresi çayırdır. Çayırda çok sayıda hayvan ve askere ait konik çadırlar vardır.
15. Bu keşif saat 07.30’da Sivrihisar uçağıyla yapılmıştır.
26 TEMMUZ 1922
Düşman ihtiyat kuvvetlerinden alayları ile Susuz, Cumalı ve Eğret’te bulunan düşmanın 7. fırkası, Eğret - Araplı çiftliği - Balmahmut - Garipçe yolu ile 35 km. lik sıkı bir yürüyüşle ikinci gün sabahı Küçükkalecik mıntıkasına yetişerek İkinci gün sabahleyin ve öğleye doğru muharebeye iştirak edebilir. Alaylarıyla Beyköy - Belcemeşe ve Karacaahmet’te bulunan 13. Fırka’sı Belce - Küçükcorca - Çakırköy yolu ile 38 km. katederek ikinci gün öğleden sonraki muharebeye iştirak edebilir.
Bu arada, Yunanlılar, kontrolleri altında bulundurdukları Anadolu topraklarındaki Türk halkına işkenceler yapıyor, mal can ve kutsal varlıklarına insafsızca saldırıyorlardı.
1 AĞUSTOS 1922
Ağustos 1922 başında Yunan tarafının halka zorla yaptırdığı …”Döğer şarkı-Resulbaba sırtlarından geçerek Dumlupınar’a” uzanan üçüncü bir mevzii… daha vardı.
2 AĞUSTOS 1922
Uçak keşif raporu:
Takip edilen istikamet: Akşehir - Bolvadin - İscekarahisar - Gazlıgöl - Sarıcaova - Kayalar - Kırkpınar - Sarıbeyli - Altıntaş - Yeniceköy - Cumalı - Eğret - Gazlıgöl - Çalışlar üzerinden dönüş.
1. Kunduzlu civarında bir alaylık piyade ordugâhı vardır. Gazlıgöl’de az miktarda çadır vardır.
2. Sarıcaova civarında bir alaylık gizlenmiş ordugâh vardır. Döğer’deki nakliye parkı yerindedir.
3. Kayalar’da, güneye doğru düzlükte iki alay, Kırkpınar ile Kırkpınar’ın batısındaki iki alay piyade kuvveti yerindedir.
4. Muratlar’da bir taburluk ordugâh vardır. Sınıfı(?) belirlenememiştir.
5. Cumalı’da bir alaylık, Yeniceköy’de bir alaylık, Eğret’te bir alaylık ordugâh yerindedir. Altıntaş’ta kuvvet yoktur.
6. Düşmanın tahkimat hattının gerisinde, Afyon’un doğusundaki kuvvetlerde değişiklik ve faaliyet yoktur. Dönüşte düşman topçusu Gazlıgöl civarında ateş etmiştir.
7. Bu keşif saat 07.00’de 10 Numaralı uçak ile yapılmıştır
6 AĞUSTOS 1922
Toplanma harekatı başladığı sırada düşman bir grubuyla Eskişehir mıntıkasında, bir grubuyla Afyon mıntıkasında ve bir grubuyla bu iki grubun orta gerisinde Altıntaş ve Döğer mıntıkasında idi. Bu son grup ihtiyat kuvvetleriydi ve nasıl hareket edeceği çok önemliydi…
İhtiyat Kolordusu bölgeye en yakın olan 7. ve 13. Tümenleri ile en erken 1,5 gün sonra takviye edebilir. 9. Tümeni ile iki günlük yürüyüşten sonra (50 km.) ancak taarruzun üçüncü günü takviye edebilir.
Toplanma harekatı başladığı sırada düşman bir grubuyla Eskişehir mıntıkasında, bir grubuyla Afyon mıntıkasında ve bir grubuyla bu iki grubun vasati gerisinde Altıntaş ve Döğer mıntıkasında idi. Bunlardan en ziyade haiz-i ehemmiyet olan ihtiyat grubunun…
8 AĞUSTOS 1922
14 AĞUSTOS 1922
17 AĞUSTOS 1922
Uçak keşif raporu:
Takip edilen istikamet: Akşehir - Bolvadin - Dinar - Gazlıgöl - Hamam -Eğret - Yeniceköy - Cumalı - Sarıbeyli - Kırkpınar - Kayır - Döğer - KöroğluKalesi - Samanlıdağ - Bayat - Aziziye - Sultandağı kuzeyinden Akşehir’edönüş.
1. Gazlıgöl İstasyonu’ndaki konik çadırlarda değişiklik yoktur.İ stasyondan bir tren Hamam’a geliyordu.
2. Hamam beklemesinde dört otomobil, Hamam önünde dört – beş otomobil ve faaliyet vardır.
3. Eğret’in doğusunda daha önce bulunan alay yerindedir. Eğret’in batısında bir alay ordugâhı vardır. Bu ordugâh açıkta ve çadırları koniktir. Buradaki birliklerin talim yaptığı görülmüştür.
4. Yenice’nin doğusundaki ve Yenice köyünün batısından geçen derenin kuzeyindeki alaylar eski yerindedir.
5. Cumalı’daki alay eski yerindedir.
15. Bu keşif saat 08.10’da 10 Numaralı uçak ile yapılmıştır.
20 AĞUSTOS 1922
20/21 Ağustos gecesi, harp oyunu şeklinde taarruz plânları, bir defa daha bütün inceliklerine kadar anlatıldı ve görüşüldü.
Yunanlıların dikkatini kuzeye çekmek için 25 Ağustos 1922 sabahı 2. Ordunun taarruza başlamasına ve asıl taarruzun 26 Ağustos sabahı 1. Ordu cephesinden yapılmasına karar verilmişti. Fakat Batı Cephesi Kurmay Bşkanı Kur. Alb. Asım (Orgeneral Gündüz) : “ 2. Ordu zayıftır. 25 Ağustos 1922 günü yapacağı taarruz bir sonuç vermez. Düşman da maksadımızı anlamış olur. Ve baskın tesiri kaybolur. Bunun için bütün cepheden aynı zamanda taarruza başlamamız uygun olur.” teklifinde bulundu. Başkomutanlıkça bu görüş uygun bulunarak taarruzun 26 Ağustos sabahı bütün cephelerden birden başlaması ve taarruz saatine kadar harekâtın gizliliğine çok önem verilmesi emredildi.
22 AĞUSTOS 1922
Batı Cephesi Komutanlığı, Cephe Uçak Bölüğü Komutanlığına şu yazılı emri verdi:
Yarın 23 Ağustos 1922 sabahı aşağıdaki düşman bölgesinde hava keşfi yapılacaktır.
1. Çay - Çavdarlı - İscekarahisar - Kunduzlu - Beyköy - Döğer - Kayalar - Kırkpınar - Kadımürsel - Altıntaş - Muratlar - Karacaahmet - Cumalı - Yeniceköy - Eğret - İhsaniye - Gazlıgöl.
2. Afyon’un güney ve batı bölgesi - Sinirköy - Çakırsaz arasında düşman tahkimatları.
Görev:
a) Döğer - Altıntaş bölgesinde ihtiyat grubunda değişiklik var mıdır? Ne aşamadadır? Bu kuvvetler nerede toplanmıştır?
b) Afyon’un güneydoğu ve güneybatısındaki düşman hatları gerisinde yoğunluk var mıdır ve eskisine göre ne derecededir?
c) Sinirköy ile Çakırsaz arasında düşman tahkimatı var mıdır ve ne durumdadır?
3. Savaş uçakları, Bolvadin - Çay - Şuhut - Sandıklı bölgesinde düşman keşfine engel olacaklardır. 22 Ağustos 1922
Batı Cephesi Komutanı Adına
23 AĞUSTOS 1922
Batı Cephesi Komutanlığı, Cephe Uçak Bölüğü Komutanlığına şu yazılı emri verdi:
Yarın 24 Ağustos 1922’de aşağıda belirtilen düşman bölgesinde hava keşfi yapılacaktır.
1. Çay - Bolvadin - Döğer - Muratlar - Eğret - Yeniceköy - Altıntaş - Kadımürsel - Kırkpınar - Kayalar - Deperoğlan Gediği - Çörez Boğazı - Kırka- Akin - İspas - Cevizli - Seyitgazi ve civarı.
2. Çay - Çavdarlı - Çalışlar - İscekarahisar - Bostanlı - Sinirtepe - Karaviran - Köroğlu Kalesi - Demirli - Beyköy - İhsaniye - Gazlıgöl - Akarca - Kutluca - Anbanaz - Susuz.
3. Çay - Deper - Afyon’un güneyindeki birinci ve ikinci tahkimat hatları- Tilkikırı Beli - Hasan Beli - Ahırdağı - Elvanpaşa - Dumlupınar.
Görev:
a) Döğer - Altıntaş bölgesindeki düşman ihtiyat grubunda değişiklik var mıdır?
b) Seyitgazi - Sarıcaova bölgesindeki düşman kuvvetlerinde değişiklik var mıdır?
c) Afyon’un doğusundaki düşmanın durumunda değişiklik var mıdır?
ç) Afyon’un güney ve batı bölgesindeki düşman ile Dumlupınar ve Elvanpaşa bölgesinde bulunan düşmanın durumu nedir?
4. En önemli görev düşman ihtiyat grubunun durumunu tespit etmektir.
5. Savaş uçaklarımız keşif uçaklarımızı korumalı ve düşman uçaklarının bölgemizde dolaşmasına engel olmalıdır.
6. 23 Ağustos 1922’de yazılmıştır.
Batı Cephesi Komutanı Adına
2.Ordu Komutanlığına ise şu cephe emri yazıldı:
1.Düşmanın Döğer havalisindeki ihtiyat grubunun vaziyeti ve harekatı hakkında üç günden beri tayyare keşfi olmamıştır. Bu grup hakkında hemen bilgi tedarikine önem verilmelidir.
…….
24 AĞUSTOS 1922
Yunan komutanlarınca Türklerin … taarruza hazırlandığı öğrenilmiş fakat önem verilmemiştir. Afyon’daki Yunan 1. Kolordu Komutam yalnız 22 Ağustos 1922’de tümenlerine daha dikkatli olmalarını bildirmiş ve 24 Ağustos 1922’de ihtiyattaki 2. Yunan kolordusunun Eğret’ te bulunan 7. Tümeni’nden 22. Alayı Balmahmut’a getirterek 1. Tümen emrine vermiştir. 25 Ağustos’ta da Afyon’daki hastahaneleri tahliyeye başlattı.
4. Kolordunun son hazırlıkları: Düşmanın… Döğer ve Altıntaş yöresinde bulunan 7, 9. ve 13. tümenlerinden kurulu ihtiyat grubunun yer değiştirdiği hakkında henüz bir bilgi alınamamıştır.
Uçak keşif raporu:
Takip edilen istikamet: İntepe - Bostanlı arasından Gazlıgöl - Eğret -Yeniceköy - Cumalı - Sarıbeyli - Kadımürsel - Kırkpınar - Kayalar - Döğer - Deperoğlan Gediği - Karacadağ - Dönüş.
1. Döğer - Karapınar - Kayalar bölgesindeki düşman ordugâhlarının durumunda değişiklik yoktur.
2. Eğret’teki iki alaylık ordugâh yerindedir.
3. Yeniceköy’deki iki alaylık ordugâh ile Cumalı’daki bir alaylık ordugâh yerindedir. Değişiklik yoktur.
4. Sarıbeyli’deki topçu ordugâhında değişiklik yoktur.
12. Keşif bölgesindeki farklı istikametlere giden yollarda hafif nakliye faaliyeti vardır. Eğret’ten Araplı Çiftliği’ne doğru hareket hâlinde 20 kadar araba görülmüştür.
13. Bu keşif saat 08.00’de Sivrihisar uçağıyla yapılmıştır.
25 AĞUSTOS 1922
5.Süvari Kolordu Komutanı Fahrettin Paşa saat 19.00’da , 2. Süvari Tümen Komutanına şu yazılı emri gönderdi:
1. Alınan Ordu emrine göre, 5’inci Kolordu Komutanlığına aşağıdaki
görevler verilmiştir:
a. 25 Ağustos 1922 gecesi Kırka -
Alemdartepe – Başağaç hattıyla, Hacettepe arasındaki
Sıçanlı Ovası’na hâkim Ahur Dağı geçitlerine
ilerleyecek,
b. 26 Ağustos 1922 sabahı Sıçanlı Ovası’na ilerleyerek 1.
Kolordunun karşısındaki düşmanın sağ baş ve gerilerine taarruz edecek,
c. Balmahmut – Dumlupınar arasındaki demir
yolu hattını çeşitli yerlerden tahrip edecek,
d. Altıntaş - Eğret - Döğer bölgesindeki
düşman ihtiyat grubuyla, Uşak Grubuna karşı keşif ve emniyet görevlerini ifa
edecektir.
2. 1. ve 14. Süvari Tümenlerinin 7 sayılı Kolordu emrindeki
görevleri geçerlidir. 2. Süvari Tümeni, Kırka - Çayhisar hattına 26 Ağustos
1922 sabahı yaklaşacak ve Kolordu ile irtibat kuracaktır.
Bugün Yunan 1. Tümen karargâhıyla bağlı birlikleri ve 7. Tümen’in 22. Piyade Alayı Balmahmut’taydı…
Türk Ordusu’nun 25 Ağustos 1922 akşamına kadar aldığı bilgiler de gerçeğe uygundu. Yalnız, 7. Tümen’den bir alayın Balmahmut’a geldiği öğrenilmişti. 25 Ağustos 1922 uçak keşif raporlarından da Döğer bölgesindeki Yunan ihtiyat kolordusunun eski yerlerinde, ordugâhlarında bulunduğu, yollarda fazla bir gidiş geliş olmadığı öğrenilmişti….
Taarruz ihtimalini aklına bile getirmeyen Trikopis 25/26 gecesi Afyonkarahisar’da düzenlenen bir baloya katılmıştı.
1. Kolordu Komutanı Trikopis, gerek uçak keşifleri gerekse casuslar vasıtasıyla Türk ordusundaki bu toplanma faaliyetlerini fark etmişse de Türk kuvvetlerinin gerçek sayısını tespit edememiş ve büyük bir taarruz beklememişti. İhtiyati tedbir olarak yalnızca 2. Kolordunun Eğret’te bulunan 7. Tümenini 25 Ağustos’ta güneye, Balmahmut istikametinde yürüyüşe geçirmek ve hastanelerdeki ağır hastaların İzmir’e tahliyeleri tedbirlerini aldırmıştı.
1 inci Ordu karşısında mevzide bulunan düşman kuvveti iki piyade tümeni ile, bir müstakil alaydan ibaretti. Bir tesadüf eseri olarak 4. Kolordu'nun karşısında 4. Yunan Tümeni, 1. Kolordu'nun karşısında da 1. Yunan Tümeni bulunuyordu. Düşmana karşı büyük bir üstünlük sağlanmış olmakla beraber, kuzeyde Eğret, İhsaniye bölgesindeki 2. Yunan Kolordusu, güneyde 1. Ordu karşısına getirildiği takdirde, düşman mevzilerini yarmak güç, belki de imkânsız i olacaktı. Düşman ise ancak bu kuvvetin bir tümenini yürüyüşe geçirmişti.
Duruma göre karar verecek olan Yunan ordusu Başkomutanı Hacıanesti, cephenin uzağında İzmir'de idi. Bu da Yunanlıların en büyük hatası idi. Hacıanesti uzakta kaldığını takdir ederek, ihtiyattaki kolordunun kullanılma yetkisini de 1. Kolordu Komutanı Trikopis'e vermişti. İşte Trikopis ihtiyattan bir tümeni güneye kaydırmayı bu yetkiye dayanarak yapmıştı. Ancak bu yetersiz ve yarım bir tedbirdi. Trikopis, Başkomutan'ın hakiki maksadını bilmiyordu. Türk taarruzu geliştikten sonra ihtiyattaki diğer iki tümenin de güneye getirilmesini başkomutandan isteyecektir. Başkomutanın asıl maksadı ise 2. gün anlaşılacaktı.
Aslında Yunan Ordusu teyakkuz halindeydi Saldırının yapılacağına emindiler fakat Türklerin planlarına hakim olmadıkları anlaşılıyor. Yunan Ordusu Başkomutanı Hacıanestis ile Afyon'da bulunan Trikopis'in Gazlıgöl'de bulanan General Diyenis arasında da ciddi bir kopukluk söz konusuydu.
Sabah uçak keşif raporu:
Takip edilen istikamet: Bolvadin -
Gazlıgöl - Eğret - Yeniceköy -Cumalı - Sarıbeyli - Kadımürsel - Kırkpınar ve
civarı - Kayalar - Döğer -Deperoğlan - Çörez Boğazı - Kırka - Akin - Seyit
Suyunu takiben Seyitgazive civarı - Dönüş.
1. Eğret’te bulunan bir piyade alayı
ile süvari alayı ordugâhlarında artma ve azalma olmadığı gibi faaliyet de
yoktur.
2. Yeniceköy’de iki, Cumalı’da bir
alaylık düşman ordugâhlarında değişiklik yoktur.
3.
Sarıbeyli’deki düşman topçusu yerindedir.
10.
Bu keşif saat 08.00’de Sivrihisar uçağıyla yapılmıştır.
Akşam uçak keşif raporu:
Altıntaş - Döğer bölgesindeki düşman
ihtiyat grubunun keşfi için Pilot Mükerrem ve Rasıt Hamdi Efendiler saat
17.00’de uçmuşlardır. Keşif sonucu aşağıda sunulmuştur:
1. Eğret - Yeniceköy - Sarıbeyli - Cumalı
- Kırkpınar - Kayalar - Döğer’deki ordugâhların durumunda değişiklik yoktur.
Gazlıgöl’den bir tren Afyon’a doğru hareket hâlindedir.
6. Bu keşif saat 18.00’de yapılmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder