Harp raporları, uçuş ve keşif raporları, resmi yazışmalar, anılar ve araştırma-inceleme yazılarından yararlanarak, Kurtuluş Savaşı yıllarında Eğret'i ilgilendiren bilgileri günlük biçiminde düzenlemeye çalıştım. İlk bölüm 2. İnönü Zaferi ile Sakarya Zaferi arasındaki dönemden oluşuyor.
26 MART 1921
Yunanlılar içinde Afyon ve Kütahya’nın işgalinin de bulunduğu taarruz planlarını 17 Mart 1921’de kesinleştirdiler. Türk kuvvetleri ise savunma planı yapıyorlardı, buna göre 8. Tümen savunma mevzii 25 Martta Çatkuyu-Köprülü arasındaydı. 26 Mart saat 11.30’da bir tümen ihtiyat olarak Resulbaba-Araplı çiftliğine gönderildi; ama akşama doğru düşman Çatkuyu’ya ulaşmıştı. Uçak raporlarından Altıntaş şesesinde düşman bulunmadığı anlaşılmıştı. İhtiyat tümeninin bir kısmı gece Sadıkbey batısına alınarak geri kalanının sabah 7.00’de Çatalçeşme’de bulunması emredildi.
30 MART 1921
27 Martta Çatkuyu’daki düşman Resulbaba batısındaki tepelere hücuma geçti. Türk kuvvetlerinin Resulbaba-Çatalçeşme-Bayramgazi bölgesinde tutunamayacağı anlaşılınca Dandır’da toplanmaları emredildi. Bugünün akşamında Türk kuvvetleri Güney Cephe Komutanlığıyla birlikte Dandır-Belce-İhsaniye hattına çekildi. Yunanlılar ise Afyon’u işgal etmiş, kuzeyde Gecek-Araplı-Bayramgazi-Çatalçeşme hattında emniyet düzeninde kalmıştı. Ertesi gün Döğer doğrultusuna doğru çekilmeyi sürdüren Türklere karşılık Yunanlılar, Resulbaba-Çatalçeşme-Gazlıgöl hattının daha kuzeyine geçmedi. Yalnız Dandır ve Eğret civarında süvari keşif kolları dolaşıyordu. 29 Mart’ta da çok fazla değişiklik görülmedi, düşman asıl kuvveti bu hattın güneyinde kaldı; ancak iki alaylık bir güçle Ablak ve Akören’e yürüdü. 30 Mart günü de Afyon’u işgal eden düşman güçleri Resulbaba-Gazlıgöl kuzeyine geçmemekte ısrar etti.
31 MART 1921
Düşmanın bu ısrarlı tutumundan, bölgede bir savaş planlamadığı anlaşılınca Türk kuvvetlerini boşuna burada tutmak yerine asıl savaş bölgesi olan İnönü’ye sürmek fikri Genelkurmay’a sunuldu. Düşman fikrini değiştirip asıl savaş alanına varmak istese bile, bu 3-4 gün süreceğinden etkili olamayacaklardı. Genelkurmay emri ile Güney cephe komutanı Refet Bey kuvvetleriyle akşam 20.00’de bölgeden ayrıldı. Yalnız yorgun olan bir süvari tugayını Döğer-Eğret mevziinde bıraktı. Merkezi İlyen’de bulunan tugay ertesi gün keşif kollarını Eğret-Ablak istikametine gönderdi, düşmanın bunlara karşı herhangi bir faaliyeti olmadı. 31 Martta düşman Kolordu karargahı hala Afyon’da ve tümenleriyle hala Gazlıgöl-Çatalçeşme-Resulbaba hattındaydı.
1 NİSAN 1921
Genelkurmay, Tugay’dan 1 Nisan’da bölgedeki düşman kuvvetlerinin durumu ile ilgili acil bir rapor istedi. Çıkarılan keşif kollarından elde edilen bilgilere göre; Ablak batısında bir Yunan süvari bölüğü vardı; Yukarı Dandır, Aşağı Dandır, Eğret’te düşmana rastlanmadı; Bayramgazi’de 30 çadır ve doğu sırtlarında nöbetçiler görüldü. 2 Nisan’da düşmanla sıkı temasta bulunmak üzere Tugay bu gece Belcemeşe’ye geçecekti.
6 NİSAN 1921
6 Nisan’a kadar bölgede günler durgun geçti. Düşmanın ele geçirdiği yerleri yeterli gördüğü, mevzilerini tahkimatla geçirdiği anlaşılıyordu. Süvari Tugayından bir alay Dandır’a gönderildi. Bir alaydan subay keşif kolu da Eğret üzerinden Resulbaba istikametine gönderildi. Dandır istikametine gidenlere ateş açılınca sırtlara çekilip gözetleme yaptılar. Belce güneyinde avcı siperleri ve batısında çadırlar tespit ettiler. Bir başka keşif sonucunda, düşmanın zinde görünen güçleriyle Gazlıgöl-Çatalçeşme hattının kuzeyine hücum edebileceği ihtimali Genelkurmay’a rapor edildi.
7 NİSAN 1921
7 Nisan’da düşmanın Gazlıgöl-Belce-Çatalçeşme hattında bulunan güçlerinde bir değişiklik yoktu; ancak güneyde Afyon’u boşaltıp çekilmeye başlamıştı. Ayvalı’da toplanıp Dumlupınar’a hareket edeceklerdi. Zayıf bir birliğini Bayramgazi-Resulbaba hattında bıraktılar. Akşam saatlerinde Afyon tamamen işgalden kurtarıldı. Güney Cephesi Komutanı gece verdiği emirde, 4. Süvari Tugayının Belcemeşe’de kalarak Altıntaş-Olucak doğusundaki bölgeyi keşif ve gözetlemeye devam etmesini istedi.
13 NİSAN 1921 – DUMLUPINAR SAVAŞI
8-13 Nisan 1921 tarihleri arasında yapılan Aslıhanlar ve Dumlupınar savaşlarında bir netice elde edilemedi. Doğuya çekilip yeni savunma düzeni almaya karar verildi. Bu arada düşman Afyon’dan asıl kuvvetlerini Dumlupınar’a çekerken bazı noktalara artçılarını bırakmıştı. Resulbaba ve İlbulak dağlarının kuzey ve güney sırtlarında yer yer bu artçılara rastlanıyordu.
4 MAYIS 1921
Bundan sonra Cephe Komutanlıklarının yapısı ve teşkilatı hakkında yeni düzenlemelere gidildi. 4 Mayıs’ta Ortatepe-Resulbaba-Çatalçeşme-Karacadağ-Emirdağı hattı yeni hudut olarak belirlenmiş ve bu hattın kuzeyindeki birliklerin tümü doğrudan Batı Cephesinin emrine verilmişti. Batı Cephesi de aynı tarihte gruplar arasındaki hattı şöyle belirledi: “Cafergazi türbesi - Selkisaray - Ortatepe - Resulbaba tepesi - Çatalçeşme - Karacadağ - Emirdağı hattı 4 . ve 12. Gruplar arasında huduttur.”
31 MAYIS 1921
31 Mayıs
1921’de 12.
Grup Komutanlığı, genel bir Yunan taarruzunun başlaması halinde Grupça alınacak
düzen hakkında Batı Cephesi Komutanlığına yolladığı raporda: “4. Süvari Tugayının, Selkisaray
- Beşkimse kuzeyindeki Kozluca tepesi - Ulucak - Çakırtepe - Karaböğrüklü dağı
üzerindeki Bayırlı sırtı (dahil) hattı ile Kırcaaslan - Karacadağ genel hattı
arasından kademe kademe çekileceğini, önce Eğret - Resulbaba hattını, sonra
Belce batısı - Fethibey (Büyükcorca) hattını ve boş bulursa Çakırtepe’yi
tutacağını ve…” söylüyordu.
27 HAZİRAN 1921
İnönü
yenilgisi sonrası Yunanların büyük bir taarruz başlatacakları tahmin
ediliyordu. Buna dair harekat planları 27 Haziranda netleşti. Türklerin tahkim
ettiği Afyon kuzey kesimlerini tekrar ele geçirmek, birkaç ay önce geri
çekilerek boşaltmak zorunda kaldıkları bölgeyi tekrar işgal etmek hatta
Ankara’ya kadar ilerlemek hedefleri arasındaydı. Tabi önce
Balmahmut-Olucak-Efted hattındaki Türkleri daha doğuya atmaları gerekecekti.
1 TEMMUZ 1921
Düşman
hakkında elde edilen bilgiler ve arazi incelemesi sonunda Türk tarafının planı
30 Haziran’da son şeklini aldı. 12. Grubun 57. Tümeni o gece
Gazlıgöl-İğdemir-Ablak-Dandır-Belce kesimini alacak; düşman taarruzu başlar
başlamaz 4. Grubun sol kanadına geleceklerdi. Plan uygulandı ve 1 Temmuzda
Tümen Gazlıgöl-Belce-Aşağı/Yukarı Dandır-Akören-Kayrak kesimine konmuştu.
11 TEMMUZ 1921
Yunan Komuta
Heyeti 8 Temmuz’da Uşak’a gelerek başlayacak olan harekata son halini verdi.
Plana göre Yunan kuvvetleri 11 Temmuz’da güneyden Balmahmut-Sadıkbey-Fethibey;
ortadan Çatkuyu-Bayramgazi; kuzeyden de Ablak’a kadar varmış olacaktı.
Yunanlıların bu palanına karşılık, Türk Batı Cephesinin 12 Grup kuvvetlerinin 8
Temmuz pozisyonu; Aşağı/Yukarı Dandır, Akören, Ablak, Eydemir, Tekeköy
şeklindeydi. Tümen karargahı Gazlıgölde idi; ama 10/11 Temmuz gecesi
kuvvetleriyle Döğer civarına gitme emrini almıştı. Kısaca 11 Temmuz’da Türkler
bu bölgeden çekilmeyi, Yunanlılar da bölgeyi ele geçirmeyi planlamıştı. İki
taraf da çok az değişiklikle planlarını uyguladı.
12 TEMMUZ 1921
12 Temmuz’da Yunan asıl kuvvetlerinin ileri harekatı başladı. Önden hareket eden bir süvari tugayı; bir alayını Cirleyik üzerinden kuzeye, bir alayını Olucak’tan Efted’e ve bir alayını da yine Olucak’tan Eğret’e sürdü. Bunların 4. Grup bölgesindeki gelişmelerdi.
12. Grup kesiminde ise Yunan Kolordu emri şöyleydi: “1. Tümen Türk güçlerini atarak Eğret’e varıp oradan kuzeydoğuya yönelecek ve Türk mevzilerine taarruz edecek. 2. Tümen ise Resulbaba’yı alıp Köprülü-Araplı hattındaki Türk mevzilerini geriden çevirerek Afyon’u işgal edecek Tümenler grubuna yardım edecek. Şehir işgal edildikten sonra Eğret-Belcemeşe kesiminde toplanılacak.”
Emrin
uygulanması şöyle gerçekleşti: 12 Temmuz sabahı 1. Tümen Yenice-Eğret kesimine,
2. Tümen ise İlbulak Dağı istikametinde ilerliyordu. 1. Tümen akşama doğru
Yenice-Eğret hattına ulaşarak emniyet düzeni alıp konuşlandı. 2. Tümen ise
Çatkuyu-Resulbaba hattı batısına gelerek durdu. Çünkü karşısına Türk süvari
tugayı çıkmıştı. Ancak bu tugay tutunamayarak Aşağı/Yukarı Dandır taraflarına
çekilmek zorunda kaldı. Yunan Süvari Tugayı ise 2. Tümen gerisinde toplandı,
Eğret de dahil bir çok yönde keşif kolları gönderdi ve akşam üzeri Ayvalı’ya
varıp kondu. 12/13 Temmuz gecesi 1.Yunan Tümeni Eğret-Yenice’de, 2. Tümen ise
İlbulak-Ayvalı’da idi.
13 TEMMUZ 1921
12/13 Temmuz
gecesini Ayvalı kesiminde geçiren Yunan Süvari Tugayı saat 6.00’ya kadar emir alamayınca,
kendi inisiyatifini kullanarak İlbulak Dağı yolu ile Eğret-Döğer-Malatya
istikametinde ileri harekete geçti. Hereketinden önce Sadıkbey-Afyonkarahisar,
Araplı-Belce-Akören-Demirli, İlbulak-Gazlıgöl-Akviran-Döğer-Malatya ve
Eğret-Altıntaş istikametlerine keşif kolları çıkarmıştı.
Diğer
taraftan 13 Temmuz sabahı 1. Tümen saat 8.00’de Eğret-Yenice hattından İlyen
Dağı istikametine taarruza başladı. Bundan bir süre sonra Afyonkarahisar’ın ele
geçirildiği haberi üzerine, 2. Tümen Eğret-İhsaniye-Beyköy istikametine
ilerledi. Bu arada Türk birliklerini püskürttü. Akşama doğru Belcemeşe-Beyköy
hattında konuşlandı. Böylece 1. Kolordu 13 Temmuz akşamı genel olarak
Beyköy-Döğer hattına ulaşmış bulunuyordu.
14 TEMMUZ 1921
Yunan asıl
kuvvetleriyle bu tarihte Belcemeşe’de idi. Ordu Karargahı da buradaydı.
19 TEMMUZ 1921
Şu anda
Gazlıgöl’de düşman bulunmadığı, Yunanlıların Gazlıgöl batısı ve doğusundaki
bütün köyleri yaktığı bilgisi bir raporla Batı Cephesi Komutanlığına
bildirildi.
Bugün Yunan
kralı II. Konstantin İzmir’den Uşak’a geldi.
29 TEMMUZ 1921
Bugün Hüsrevpaşahanı’ndan batıya geçen süvarilerimiz Tekeköy-Osmanköy-Olucak üzerinden Beşkimse’ye kadar ilerlediler. Burada düşmanın bir otomobil koluna ve bir muhabere müfrezesine hücum ederek zayiat verdirip ganimet elde ettiler.
Ayrıca Türk kuvvetlerinin keşif faaliyetleri bugün de devam
etti. Yunan Ordusu yeni bir taarruza hazırlanırken, birliklerinin Döğer, Eğret,
Gazlıgöl ve Dinar kesimlerinde olduğu tespit edildi.
30 TEMMUZ 1921
4. Süvari 2. Tümen grubundan kendisine verilen istikamet ve hedeften saptığı için kendi belirlediği istikameti takip etmiş ve doğal olarak daha güneyden harekete mecbur olmuş ve Teke-Akören-Susuz-Eğret-Olucak-Başkimse-Sinanpaşa istikametinin takip edileceği arzedilmiştir.
5. 29.7.21 saat 5.30’da Olucak karyesi ….?
4.Süvari Tugay Komutanı İsmail Hakkı
4 AĞUSTOS 1921
BEŞİNCİ GRUP KUMANDANLIĞINA Emirdağ/ 04.08.1921
1. Tümenin Döğer istikametine yaptığı baskın sırasında düşman tarafından yakılan köylerle, yapılan mezalim hakkında aşağıdaki bilgiler arz olunur.
a- Döğer, Eğret, İlyen, Demirli, Beyköy, Sipsin, Gazlıgöl, Sarıcaova köyleri düşman tarafından yakılmıştır. Genişler, Efted, Aydemir, Çalköyü, Olucak, Elmalı, Kövrül, Erikli, Damlalı, Kırka, Akin, Kemiç, Kesenler, Sandıközü, Lutfiye, Gökbey, Başören, Taşlık, Aşağı Söğüt köylerinin daha evvelce yakıldığı görülmüştür.
b- Eğret ve Döğer’de alçakça tecavüzler vuku bulmuştur. Bilhassa Eğret’te erkekler kadınlardan ayrılarak Yunan askerleri bu kadınlarla üç gün üç gece serbest bırakılmıştır. Döğer’de de kısmen böyle yapılmıştır. Bu muamele bilhassa eşraf ailelerine uygulanmıştır. İsmini hatırlayamadığımız bir köyde 60 yaşında bir kadına tecavüz edildiğini Demirli köyünden kadını bizzat tanıyan bir köylü ifade etmiştir.
c- Sipsin Köyünde bir Yunan askerinin öldürülmesi bahane edilerek 28 kişi kadar kurşuna dizilmiş ve köy ateşe verilmiştir.
d- Yaralı esirlerimizi süngüledikleri, sağlam esirlerimizi de birbirine bağlayarak yaktıklarını bizzat gören köylüler ifade etmektedirler. Savaş alanında kalan yaralılarımızın bilahare öldürüldüğü ve kendi süngülerini karınlarına sapladıkları, şahitlerce belirtilmiştir.
2- Birinci maddede arz edildiği üzere düşmanın gerilerindeki köylerin büyük kısmı yanmış ve kalanların yiyecekleri de düşman tarafından alınmıştır. Şu anda bu mıntıka halkı sefalet ve açlıktan büyük bir kıtlık içindedir. Tekrar edilecek akınlarda bu hususun göz önünde bulundurulmasını ve birliklerin yiyeceğini birlikte götürmesi lüzumunu önemle arz ederim. Aksi takdirde birlikler yeterli yiyecek bulamayacak ve zavallı halka yük olmuş olacaktır.
II. Süvari Tümen Kumandanı İbrahim Servet
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder