Milli Mücadelede Eğret Günlüğü - 6

 Taarruzun üçüncü günü, 5. Süvari Kolordusu ve ana hatlarıyla Eğret baskını.

    Önceki Bölüm 

28 AĞUSTOS 1922

    5. Süvari Kolordusundaki hareketler:

    5. Süvari Kolordu komutanı 27/28 Ağustos gece yarısı Olucak’a varmıştı. 2. Süvari Tümeni Eğret doğrultusunda yürüyüşteydi. 14. Süvari Tümeni 28 Ağustos 1922 sabahı saat 05.00’te Olucak’ta toplandı.

    2. Süvari Tümeni:

    27/28 Ağustos 1922 gecesi Başkimse’den Olucak yolu ile Eğret doğrultusunda hareket etti. Yolların arızası ve gecenin karanlığı dolayısıyla 2. ve 4. Alaylarla batarya Eğret’e, arkadan yürüyen 13. ve 20. Alaylarla Olucak doğusunda tümen ikiye bölündü. Önde yürüyen 2. ve 4. Alaylarla batarya Eğret’e, arkadan yürüyen 13. ve 20. Alaylarla tümen karargâhı Eğret güneyine 4-5 km. güneyden ilerlediler. Bu gece yürüyüşünde tümenin yürüyüş derinliği çok artmıştı. Erleri ve hayvanları dinlendirmek, birlikleri toplamak için tümen komutanı kola istirahat verdi. 

    Ortalık ağarınca Bayramgazi’nin kuzeyinde Eğret şosesi üzerinde kuzeye giden bir yürüyüş kolu görüldü. Afyon’dan çekilen 1. Yunan kolordusunun ve ordunun bağlı birlikleri, Afyon’daki yedek subay talimgâh öğrencileri ve istihkâm taburu idi. Bu durum karşısında tümen komutanı demiryolunu tahripten önce bu kola taarruza karar vererek 13. Süvari Alayına taarruz etmesini ve 20. Süvari Alayı ile bağlı birliklerin ileriye yanaşmasını emretti. 

    13. Alayın öncü bölüğü düşmana yaklaşınca yaya muharebeye indi. Bunu gören tümen komutanı 13. Alayı atlı hücuma kaldırdı. 13. Alayın rastladığı motorlu araçlar tahrip ve içlerinden çıkıp, savunmak isteyenler yok edildi. Bu muharebede Yunanlılardan beş subay, 30 er esir alındı. 100 kadar da ölü verdirilerek 10 kamyon tahrip edildi. 

    Alay demiryoluna (doğuya) ilerlediği sırada Belce köyünün 2 km. batısındaki sırtlara çıkan bir Yunan taburunun şiddetli ateşiyle karşılaşarak yaya muharebe etmek zorunda kaldı. Güneye cephe alan 20. Süvari Alayı, Resulbaba tepesinde kuvvetli düşman kollarının (12. Yunan Tümeni) batıya yürüyüşte olduğunu gördü. Tümen komutanı, 13. Alaya kademeli çekilerek 20. Alayın gerisine ihtiyata gelmesini ve 20. Alay emrine girmesini, 20. Alaya da Resulbaba’nın önemle gözetlenmesini, zor bir durum karşısında kalırlarsa Olucak doğrultusunda çekilmelerini emrederek kendisi hiç bir haber almadığı diğer kolun (2 ve 4. Süvari Alayları) yanına Eğret’e gitti. 

    Sol kol, ortalık ağarınca Eğret’te bulunan Yunan ordugâhına şiddetle bir baskın yaptı. Ordugâhta Yunanlıların 2. Kolordu ve 9. Tümen komutanları da ateş altında kaldılar. Komutanlar büyük bir şaşkınlık geçirdikten sonra oradaki birliklerle karşı koymaya başladılar. Eğret ve Yenice’de bulunan 9. Yunan Tümeni kuvvetli bir topçu desteğinde karşı taarruza geçti. 2. Süvari Tümeni sıkışık bir duruma düşmüştü. Yenice köyündeki Yunan kuvvetinin de süvari tugayının sol yan ve gerilerine ilerlemesi üzerine çekilmek zorunda kaldı. 2. Süvari Tümen komutanı saat 09.30’da bu bölgeye geldiği zaman 2. ve 4. Alayların hızla çekildiklerini gördü. Yunanlılar Yenice dolaylarına yerleştirdikleri bataryalarla 2. Süvari Tümeninin çekilen kollarını şiddetle ateş altına aldılar. Tümen birlikleri iki kolla Olucak doğrultusuna çekilmeye devam ettiler. Bu sırada 5. Süvari Kolordusunun saat 08.00’de Olucak’tan yazılmış şu emri alındı : (özet)

    “Esirlerin ifadesinden 1. ve 7. Yunan tümenlerinin Dumlupınar’a çekilmek emri aldıkları anlaşılmıştır. Bu sabah Başkimse ile Çatkuyu arasında batıya giden düşman kuvvetleri görülmüştür. Bir tümene yakın bir düşman kuvveti de Eğret’e doğru ilerlemekte ve 14. Süvari Tümeni,  güneye karşı Kozluca (Akkaya) tepesini tutmaktadır.  2. Süvari Tümeni Eğret’e ilerlemekte olan düşmanı mümkün mertebe oyalayarak kuzeyinde Batak köyü civarında toplanacaktır.”

    

    14. Süvari Tümeni:

    Bir bölüğünü Yelgediği’ne bırakarak 28 Ağustos 1922 saat 05.00’te Olucak’ta toplanmıştı. Yunanlıların Çatkuyu’dan batıya yürüdükleri öğrenilince kolordu emriyle 5. Süvari Alayı’nı Kozluca tepelerine gönderdi. Saat 07.18’de kolordu komutanı, “tümenin Olucak’ta yalnız bir bölük bırakarak Kozluca tepelerini tutmasını ve savunmasını” emretti. Tümen komutanı bu emri almadan 5. Süvari Alay Komutanından Yunanlıların Kozluca Tepelerinin doğrultusuna ilerlediklerini öğrenmiş ve hareket hazırlıkları yapmıştı. Kolordu emrini alır almaz derhal harekete geçerek saat 08.00’de Kozluca (Akkaya) tepelerini işgal etti. 

    Yapılan gözetlemeler sonunda tümen komutanı saat 09.00’da kolorduya şu raporu yazdı. “Başkimse’den batıya çekilen düşman kuvveti (1. Yunan tümeniyle 4. Tümenden ayrılanlardır) bir tümen fazladır ve kolbaşısı saat 09.00’da Küçükköy’den geçti. Başkimse’de ayrıca bir kuvveti toplamış bulunmaktadır. Kadımezarı kuzey sırtlarında bir alay kadar düşman süvarisi vardır. Bir tümen kuvvetindeki düşman da Yenice köyünde istirahat halindedir (9. Tümen)”

    Kolordu komutam saat 10.00’da Olucak’ın 1 km doğusundaki tepeden 14. Süvari Tümenine “İhsaniye’den Eğret doğrultusuna bir tümen kadar Yunan kuvvetinin (13. Yunan Tümeni) ilerlemekte olduğunu, 2. Süvari Tümeninin Beşkarışhöyük’e gönderildiğini, 14. Süvari Tümeninin şimdilik bulunduğu yerde kalarak lüzumunda Beşkarışhöyük doğrultusuna çekilmesini” emretti.

    Eğret’ten ilk çekilen 4. Süvari Alayı Olucak’a gelince kolordu komutanı bu alayı da beraberine alarak Batak batısına doğru hareket etti. Yenice civarındaki Yunan topçusu bütün bölgeyi Emretepe’ye kadar şiddetli ateş altına aldı. Bu şiddetli top ateşi altında arazi ve yolların elverişsizliğinden 2. Süvari Tümeninin bataryası koşulu olarak çekilmedi, sökülerek katırlara yüklenmek istendiyse de yakına düşen top mermileri katırları ürküttü. Esasen batarya (Rus dağı) yüklemeye elverişli olmadığından ve bu sırada bazı parçaları derelere yuvarlandığından batarya görülemedi. Yeniceden gelen 9. Yunan Tümen piyadesi Olucak köyüne giriyor, köylülerin acı feryatları göklere çıkıyordu. Yunanlılar Olucak köyünü insanlarıyla beraber yaktılar.

    Şiddetli topçu ateşlerinden kurtulan kolordu komutanı 4. Süvari Alayına Beşkarışhöyük köyü güney tepelerinde mevzi aldırdı. Geride kalan 2. Süvari Tümeni Grubu (13. ve 20. Alaylar) Kozluca tepelerinin Yunanlılar tarafından tutulduğunu bilmediklerinden Yenice güneyinden gördükleri baskı üzerine batıya, Olucak güneyindeki vadiye saptılar, Kozluca ve doğusundaki tepelerde bulunan Yunanlıların şiddetli ateşine yakalandılar. Bu kötü durumdan kurtulmak için başka çare bulamayan 13. ve 20. Süvari Alayları atlı hücum yaptılarsa da üstün kuvvet ve ateş karşısında pek pahalıya mal olan bu hücum başarılamadı. Hücumda Yunan piyade hatlarını yararak bir kısım erler daha güneydeki 4. Kolordu birliklerine katıldılar.

    Bu muharebede 13. Alay komutanı ile beraber bir subay, dört er şehit ve iki subayla 32 er yaralı, 16 subayla 172 er kayıp vardı. Bu kayıp subay ve erlerin çoğu muharebe meydanında şehit ve ağır yaralı olarak kalmışlardı. Bunlar arasında 13. Alay komutanı yüzbaşı Galip, 20. Alay Komutan Muavini Yüzbaşı Nasuh, 13. Alayın 4. Bölük Komutanı Yüzbaşı Hasan Hüseyin, 20. Alay 3. Bölük Komutanı Yüzbaşı İhsan ve Teğmen İshak ve İdris de vardı. 2. Süvari Tümeninin bugünkü yukarıda belirtilen insan ve 260 hayvandan başka silâh ve gereç kayıpları da önemli olup 199 piyade tüfeği, bir ağır makineli tüfek, 8 hafif makineli tüfek, 4 top, 320 kılıç idi. 2. Süvari Tümeni Eskişehir - Kütahya demiryolunu tahrip etmek görevini yapmamış ise de Yunan ihtiyat tümenlerinin hareketlerini geciktirmiş ve Yunan yüksek komuta mevkilerinde büyük şaşkınlığa sebep olmuştu.

    5. Süvari Kolordusu komutanı saat 14.00’te orduya telsizle verdiği raporda : (özet) “Düşmanın 7. ve 9. Tümenlerden iki piyade alayı, üç süvari bölüğü bu gece (27/28 Ağustos) Balmahmut ve Çatkuyudan Başkimse’ ye çekilmiş ve köyü yakmıştır. Bunların Dumlupınar’a çekilme emri aldıklarını 1. Tümenin beraber olduğunu, 9. Tümenin ancak bir kısmının muharebeye yetiştiğini esirler söylüyorlar. Bu düşman, Ayvalı cihetindeki 1. Süvari Tümenimizle aramıza girmiştir. 2. Süvari Tümeni sabaha karşı (28 Ağustos 1922) Eğret civarına varmış, rastladığı düşmanı ezerek birçok otomobil ve hayli ganimet almıştır. Saat 08.00’ de düşmanın muntazam ve kuvvetli bir tümeni (9. Yunan Tümeni) Döğer - İhsaniye cihetinden Eğret - Olucak doğrultusunda ilerlemeye ve diğer bir düşman kolu (12. Tümen) Çatalçeşme - Resulbaba tepesinden batıya çekilmeye başlamışlardır. Bunun 12. Tümen olması muhtemeldir. Başkimse’ye gelmiş olan iki tümen kadar kuvveti (1. Yunan Tümeni) Dumlupınar doğrultusunda yürüyüştedir. Bir tümeni de (beş taburlu 23. Alay) Kozluca tepesini işgal etmiştir. Birçok istikametlerden düşmanın ateşleri altında 2. Süvari Tümeni’nin Olucak civarında toplanması müşkül ve epeyce kayba uğramasına sebep olmuştur. Her iki tümen öğleyin Beşkarışhöyük’te toplandı. Geri ile irtibat olmadığından iaşe sıkıntısı çekiliyor, eskiyen cephane ikmal olunamıyor. Öğleyin sonraki duruma göre harekâta devam olunacağı”  bildiriliyordu.

    5. Süvari Kolordusu 27 Ağustos akşamı, Küçükköy (Yıldırım Kemal) dolaylarında Afyon'dan Dumlupınar'a ve Uşak'a giden çekilme yollarını kesmiş bulunuyordu. Kolordu Komutanı Fahrettin Paşa burada bir tümen bırakarak 27-28 Ağustos gecesi, İlbulak dağı üzerinden Eğret istikametinde ilerlemeye karar verdi.  Niyeti Yunanın 2. Kolordusu'na baskın yapmaktı. Ne yazık ki bu iki süvari tümeninden Yarbay Suphi komutasındaki 14. Tümen, gece düşman birliklerine çatmamak için dolambaçlı yollar takip ederek çok geride kaldı. Kurmay Yarbay Zeki'nin öndeki 2. Tümen'i de, gece karanlığında iki kola ayrılarak; bir alay Bayramgazi istikametine gitti. Bu yüzden iki süvari tümeni ile varılması gereken Eğret köyüne, iki alay ulaşabildi. Bu köyde 2. Yunan Kolordusu'nun hiç muharebeye girmemiş, dolgun mevcutlu 9. Tümen'i, çadırlı ordugâhta idi. Gün doğarken süvarilerin baskınına uğradı. 12.000 mevcutlu Yunan 9. Tümeni karşısında Türk kuvvetleri 1200 atlıdan ibaretti. Bununla beraber baskın, düşman ordugâhında karışıklık çıkardı ve zayiat verdirdi. Düşman toparlandıktan sonra ise süvariler Ulucak istikametinde çekilmeye mecbur oldu.

     Bayramgazi istikametine giden Süvari Alayı da General Trikopis'in karargâhına ve bunun yakınındaki bir Yunan müfrezesine çattı. Bu alay da bir hayli karışıklığa sebep olduktan sonra, mevziye giren düşman topçusunun ateşi karşısında Ulucak istikametinde çekildi.

    Fahrettin Altay’ın ifadesine göre Tümenin vurduğu kamyonlardan bir de şık elbiseli genç yunan kızı esir alınıyor. Altay diyor ki: “Bu kızı taşımak bir dert oldu, gece Altıntaş camisi imamının evine misafir verdik, ertesi sabah otomobille gelen general Fevzi Çakmak’la geri gönderdik.”

     Bayramgazi ile 23. Tümen'in baskın yaptığı Köprülü arasında 10 km. mesafe vardır. 23 üncü Tümen, gün doğarken Köprülü'deki 4. Yunan Tümeni'ne başarılı bir baskın yaptığı sırada, Bayramgazi'de de Trikopis baskına uğramıştı.

    Sonraki Bölüm