Körs Oyunu

     

    Unutulan oyunları raftan indirdiğimiz bu bölümde daha önce bir çok oyunun sözünü ettik. Bunların tamamı bizzat oynadıklarım, en azından oynadıklarına şahit olduklarımdı. Misal, aşşık oynamadım, ama oynayanları gördüm, kurallarını söylediklerinde hemen hatırlayabildim. Bu yüzden onları yazmak zor olmadı.

    Şimdi hatırlanması kadar anlatılması, anlatılması kadar anlaşılması, kendim anladıktan sonra yazılması zor bir oyun var sırada... Oynayanlar hatırlamakta zorlanıyor, hatırladığı kadarını anlatamıyor. Bense bölük börçük anlatılanlardan bir hikaye çıkarmaya çalışıyorum. Üstelik oyun Eğret'e has gibi görünüyor, yani bizim köyden başka kaynağımız yok...  

    İki yıl kadar önce ilk defa adını duyduğumda pek üstüne gitmedim, zira sülaleler gibi daha önemli bir konuyu çalışıyorduk. Bugüne geldiğimizde yine elimizde çok bir şey yok. Bu yüzden peşin peşin anlatımdaki yanlışlık ve eksiklikleri haber vermiş olayım...

    1940 Ve 50'li yıllarda erkek çocuklar arasında oldukça popüler olduğu anlaşılan körs, tahmin edilebileceği gibi masrafız, zahmetsiz, oyuncak gerektirmeyen oyunlardan. Bununla beraber henüz diğer oyunları oynamak için küçük kabul edilebilecek yaş grubundakiler oynuyormuş. Sonra met, mundulu/manne, aşşık, tokmak atma ve benzerlerine terfi ediyorlar. 1960'lı yılların başlarındaki çocuklar pek seyrek oynamışlar, sonra tamamen unutulmuş. Bunda şehre göç, teknolojik gelişmelerle yeni oyuncak ve oyun imkanlarının genişlemesi gibi sebeplerin etkisi düşünülebilir.

    Gelelim körs oyununun tarifine... Karşılıklı iki oyuncu arasında yarışmaya dayalıdır. İki, üç veya dörder kişilik iki takım arasında da oynanabilir. Bu tarif bireyseldir, takım oyununda sayılar artırılabilir. Ne sayısı? Yere çizilecek kare ve içlerine konulacak taş sayısı...

    Her oyuncu için altı kareden oluşan iki sütün çizilir. Birbirine komşu sütunların birisindeki her bir kareye bir taş yerleştirilir. Böylece sütunların birisi dolu, diğeri boş durumdadır. Oyun başlamadan bütün bunların hazırlanması, tıpkı kaydırak/seksek çizgilerine benzeyen şekillerin çizilmesi gerekir. Anlaşılacağı üzere körs, ilkbahar ve sonbaharın yağışlı günlerinde toprağın kolayca çizilebileceği dönemlerde oynanıyordu. Tam çamur ve karın kapattığı kışlarda ve her yerin tozduğu  yazlarda değil...

    Oyunun temel amacı, rakibin dış sütunundaki taşlarını birer birer yiyerek, iç sütuna taşıyıp, dış sütunu kendisi için tamamen boşaltmaktır. Bütün taşları yediğinde sona varmış olacak, böylece oyunu kazanacaktır. Peki taş yeme, yani sayı kazanma durumu nasıl gerçekleşiyordu; bir maharet gösterme, yahut atış filan yok mu? Olmaz olur mu...

    Körsün taşlardan sonraki ve belki ondan daha önemli tek oyun aracı, özel meşe çubuklarıdır. Met/çelikten azıcık daha büyük ve kalın, ancak değnekten daha ince olan bu çubukların da önceden hazırlanması gerekir. Tabi bu hazırlık, yere çizgi çizip bir avuç taş toplamaktan daha ciddi ve zahmetlidir...

    Bir defa yukarıda bahsettiğimiz gibi meşenin boyutları tam ayarında bulunmalıdır. Yaşlı ve kalın meşenin kabuğu pütürlenir. Oysa taze ve küçük dallar daha düzgün olur, ayrıca pürüzsüz bir cilde sahiptir. İşte körs için aradığımız meşe bu... Târayla tek vuruşta veya testereyle düzgün bir şekilde uçları kesilen bir karışlık meşe, öylece bırakılmaz. Şu haliyle biraz büyücek bir mettir çünkü; oysa bize daha fazlası lazım...

    Elde edilen meşe çubuğu eşit kalınlıkta ikiye yaracağız. Bunun için düzgün kesilmiş bir ucundan başlayıp, târayla döve döve diğer ucundan çıkarız. Bilenler bilir, taze meşeyi düzgünce yarmak çok kolaydır... Şimdi elimizde iki yarık çubuk var, bunların iç kısmı düzgün ve beyaz; dışı ise bombeli ve koyu renklidir. Bundan bir tane daha yap ve elinde dört adet yarık meşe bulunsun. İşte körsün yegane atış aracı olan bu yarık meşelerdir ve fakat az daha sabır, çünkü iş bitmedi...

    Dışı balık sırtı, içi ise düzgünce kesilmiş bu meşeleri hayalen canlandıralım. Havaya atılıp düştüğünde beyaz tarafın yere, kabuklu siyah tarafın göğe bakacağını aklı olan anlar. Fizik kurallarına göre bu böyledir, ama zeminin durumu, düşüş hızı gibi faktörler de devreye girince, meşenin sırtüstü yatıp beyaz tarafı havaya bakar vaziyette tuş olması da mümkündür. Normalde on atışın sekizinde odunun kara yüzü göğe bakarken, iki atışta yüz akıyla karşımıza çıkabilir.... 

    Bu ak-karanın üzerinde niye bu kadar çok duruyorum? Çünkü körste ak göbeğin göğe bakması sayı demek de ondan... Bir oyunda sayı kazanma olasılığı/şansı yüzde yirmi ise, bu çok yüksek bir orandır. Öyle olduğu zaman rakibin taşlarını yiyip bitirme ve yolu açıp oyunu kazanma süresi çok kısalır. Oyunun tadı kalmaz. O halde sayı kazanmayı zorlaştırmak gerekir...

    Meşenin iç/beyaz yüzü düzgündü ya... İşte o düzgün yüzeyi daha da düzgünleştiriyoruz. Gerekirse dişli taşlara sürterek törpüleyebiliriz. Sayı zorlaştırması için bu yeterli değildir, bombeli dış kabuk kısmını da daha biçimsizleştirmeliyiz. Bunun yolu da iç düzgünlüğüne zarar vermeden, uçlardan dışa doğru çok hafif bükmektir. Ağaç yaş olduğu için biçim değişikliği kolaydır, lakin bu arada kabuğu soymamaya dikkat etmeli... Bütün bunlardan sonra, bu meşe parçalarıyla sayı almak belki yüzde ona düşer... Dört çubukla sayı için olasılık hesabı lazım...

    Çizgi ve meşeler hazır ise oyuna başlayabiliriz. Kim başlayacak? Sırayla çubuklar atılır, sayıyı ilk yakalayan oyuna başlar. Yalnız ilk atışlarda beraberlik varsa, iki tarafta aynı atışı yapmışsa devam edilir... 

    Burada atışlar hakkında bilgi vermeliyim... Dörtlü ağaç atışında, onların beyaz-siyah pozisyonunda kalma durumuna göre beş ihtimal var: 1 Beyaz, 2 beyaz, 3 beyaz, 4 beyaz, ve 4 siyah... Şimdiye kadar 4 beyaz hiç gelmemiş, dolayısıyla onu çıkarıyoruz. Diğer dört ihtimalin her birine ayrı bir ad verilmiş. Tıpkı tavladaki 'dubara', 'carıyek', 'pencüse' gibi körs pozisyonlarının da özel isimleri var. 1 Beyaza 'birince', 2 beyaza 'pirince', 3 beyaza 'kirince' ve 4 siyaha 'garaltıya' deniliyor. Bu son isim, boş isabetsiz atış anlamına gelen karavanayı andırıyor. Zaten garaltıya atan boşa atmış kabul edildiğinden, sıra rakibe geçiyor.

    Gelelim körs ismine... Oyuna bu ad verilmesinin sebebi, her sayıya körs denilmesidir. Yani birince, pirince ve kirince atışlarının her biri körstür ve her körsten sonra bir taş yenerek kare boşaltılır. Diğer terimlerle birlikte körs kelimesinin manası da anlaşılmıyor. Körüsler (Kök soyadını taşıyanlar) sülalesinin köyü olan Körs ile alakası olabilir mi?

    Oynamadığım ve oynayanı da görmediğim bir oyun hakkındaki bu yazı benim de içime sinmedi. Berber Emmim Ahmet Kabadayı geldiğinde birlikte oynamayı kabul etti; o zaman uygulamadan edindiğim gözlem ve tespitlerimle yazıyı gözden geçiririz...