Bir Cumhuriyet Halk Partisi örgütlenmesi olarak Halkevleri 1932 yılında kuruldu ve bütün vilayetlerde şubeleri açıldı. Afyonkarahisar Halkevi de bunlardan biridir. Onun sosyal ve kültürel faaliyetlerini raporları ve Taşpınar'ı tarayarak çalışmışlar. Çünkü en eski yerel kültür yayını olan Taşpınar Dergisi, Afyon Halkevi'nin yayın organı sayılıyor.
Böyle bir çalışmadan öğrendiğimize göre(*) daha kırsal örgütlenmesi başlamadan Afyon Halkevi'nin köy ve köylülere yönelik çalışmaları varmış. İl merkezinde ve genellikle pazar kurulduğu günlerde yoğunlaşan bu çalışmalar, zaman zaman köylere gezi düzenleme olarak da gerçekleşiyormuş. Buna bir örnek 1937 yılından...
1937 Yıl içinde Salar, Süğlün, Eğret, Şuhut Nahiyeleri ile Doğanlar, Karacören, Deper, Ayvalı, Kalacik, Döğer köylerine geziler düzenlenmiş... Bu geziler kalabalık bir heyetle yapılıyormuş. Halkevinin köy ve köycülük ile ilgili birimine mensup üyelerden doktor, veteriner, teknisyen, öğretmen, müzisyen vb. uzmanlardan oluşan katılımcılar böylece sağlık taraması yapıyor, temsiller sahneliyor, konser veriyor, derlemeler yapıyor, sohbetler düzenliyorlarmış...
1937 Yılındaki ilk Eğret gezisinin içeriğiyle ilgili elimizde ayrıntı yok. Ancak bir yıl sonra, 1938'de yapılan ayrıntılı anlatılmış: "Daha önceden hazırlanan programa bağlı olarak doktor, ziraatçı, öğretmen, bankacı, tüccar, memur, avukat, eczacı, mühendis, sporcu ve Halkevinin diğer kollarına bağlı 90 kişinin katılımıyla, dört kamyonla beraber saat 08.00'da Halkevinden Cumhuriyet Marşı okunarak hareket edilmiştir. Önce Sipsin Köyü gezilmiş daha sonra Fethibey, Elpirek köylerine uğranmış ve buralarda köy konağı, kuyu ve çeşmeler, köy fidanlığı ve okul gezilmiştir. Bu geziler yapıldıktan sonra Cumhuriyet meydanında toplanılmış, Halkevi Başkanı Galip Demirer köylülerle köy işleri üzerine konuşmalar yapmış, köyün ve köylünün dertleri dinlenmiştir. Ayrıca köyle ilgili konularda köylülere bilgi verilmiştir."
"Kafiledeki doktor, her köydeki hastaları muayene etmiş, yanlarına aldıkları sağlık çantasında bulunan ilaçlar verilmiş, yanlarında bulunmayan ilaçlar ise reçeteleri şehirde yaptırılmak üzere getirilerek yaptırılmış ve geri gönderilmiştir. Kafiledeki ziraatçı, bankacı, öğretmen ve tüccar gibi meslek gruplarına mensup olanlar, köyde köyün sıhhi, zirai ekonomik ve kültürel durumu üzerinde konuşmalar yapmışlar ve bu konularda köylüyü bilgilendirmişlerdir. Halkevinin köyden istediği; sokakların temizliği, evlerin badanalanması, su yollarının yapılması, gübrelerin sokaklara dökülmemesi işleri köylülere not ettirilmiş, ayrıca Halkevinin özel olarak yaptırttığı hediye defterler köy çocuklarına dağıtılmıştır."
"Bu gezi sırasında köy gezilerinin planına uygun olarak Halkevi müzik kolunun caz takımı köylülere ulusal müzik parçaları çalmış, köy gençleri de milli oyunlar oynamış ve hep bir ağızdan söylenen Cumhuriyet marşından sonra toplantılar bitirilmiştir."
İyi güzel de bütün bunların Eğret'le ne alakası var, diyecek olanlar anlayışla karşılanabilir. Yalnız bunlar programın öğleye kadarki kısmı. Gecek'te öğle yemeğinden sonra Eğret Nahiyesine geçildiği, merkezden sonra Susuzosmaniye ve Osmanköy'e de uğranıldığı, öğleden önceki etkinliklerin buralarda da tekrarlandığı belirtilmiş.
1938 Yılının ikinci tur köy gezileri de 12 Haziran günü yapılıyor. Temel amaç köylerin sorunlarını gidermek olan olan bu gezilerde, Eğret merkezi ile Susuzosmaniye ve Osmanköy'e uğranılmış. Önceki gezinin takibi olduğu anlaşılan bu ikinci gezi programının ayrıntısı bilinmiyor.
Bütün bunlar Afyon Halkevi merkezli çalışmalar. Henüz Eğret Halkevi'nden söz edemiyoruz. Aslında Eğret'te Halkevi hiç olmamış, Halkodası resmi adıyla açılan temsilciliği Halkevi bellemişler. Şimdi o Halkodası'nın hikayesi başlıyor...
Ankara Halkevleri Genel Merkezinde, vilayetler dışındaki yerleşimlere Halkodası açılması kararı 1940 yılında alınmış. Bunun üzerine Afyon Halkevi hemen harekete geçerek yedi Halkodası açıyor: Şuhut, Sincanlı, Eğret, Çobanlar, İshaklı, Evciler, Dişli...
Sonra Halkodalarının sayısı çığ gibi büyüyecek, ama Eğret'in ilk partide bulunması önemlidir. Gocacami yanındaki bina Halkodası'na tahsis edilmiş... Yukarıda örneği verilen faaliyetler böylece Eğret'te çoğalacak ve yaygınlaşacaktır...
Bununla beraber Eğret Halkodası bağımsız ve yalnız bırakılmamış, Halkevi önceki yıllardaki etkinliklerine devam etmiş. Tabi organizasyonların Eğret'e bakan tarafı Halkodası'na bırakılarak...
Misal olarak 1942 yılında yapılan bir köy gezisi gösterilebilir. 15 Haziran Pazartesi günü gerçekleştirilen bu gezide, "Eğret, Karaca Ahmet, Sipsin köyleri ziyaret edilmiştir. Yine bütün diğer köy gezilerinde olduğu gibi kafile arasında bulunan doktor tarafından köydeki hastalar muayene edilmiş, o dönemin Veteriner Müdürü Esat Geran hayvan yetiştirme üzerine halkı bilgilendirmiştir."
Bu zaman aralığında yapılan Eğret ziyaretlerinin birinde, kahvehanede köy halkıyla sohbet edilirken çekilmiş bir fotoğraf günümüze gelmiş. Binayı bilenler, bu fotoğrafın Yörüğoğluların Kahvehanede çekildiğini söylüyor. O sırada kahvehaneyi Beygirli Mehmet Tüblek işletiyormuş.
Neticede Halkevleri/Halkodaları bir siyasi partinin uzantısıdır, ülkedeki siyasi gelişmelerden ayrı değerlendirilemez. Çok partili hayata geçildikten sonra Halkevlerinin eski parlak, heyecanlı ve oldukça aktif günleri de gerilerde kalmaya başladı. Özellikle 1948 yılında hem Halkevinin etkinlikleri, hem de yayın organı Taşpınar'ın baskı kalitesi, 'O eski halimden eser yok' der gibiydi. Nihayet bir yıl önceki iktidar değişikliği sonucu 1951'de Halkevleri kapatıldı...
1960 Darbesiyle siyasi rüzgar tersine esmeye başladı. 20 Ekim1963'te Afyon Halkevi yeniden açıldı. Genel Kurulda Başkanlığa aslen bir Anıtkayalı olan Hüseyin Şenşaştımoğlu seçildi. Hüseyin Şenşaştımoğlu aynı zamanda Taşpınar'ın sorumlu yönetmeni ve kitaplık ve yayın kolu başkanı olmuştu. Çalışmalara heyecanla başlanılsa da bu dönem çok sönük geçecektir. Şaştımoğlu bir sonraki yıl da başkan seçildi, artı Eğret İlkokulunda öğretmen olarak çalışmış Ali Oğuz da Spor Kolu başkanlığına getirildi... Fakat bütün bunlar eski haraketli günlere dönmek için yeterli olmadı. Tamamen siyasileşen yapısıyla 1980'e kadar varlığını sürdürdüyse de 12 Eylül darbesiyle temelli kapatıldı.
Bütün bunlar yaşanırken, 1951'de kapatılan Eğret Halkodası bir daha açılmamıştı... Ona tahsis edilen Gocacami eklentisi, bundan sonra bir süre Eğret Ebesinin ikamet ettiği lojman olarak kullanıldı. Yani o binayı Halkevi bilenler de, lojman olarak hatırlayanlar da haklıdır...
(*) Afyon Halkevi Ve Faaliyetleri, Feyza Kurnaz Şahin, AKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Haziran 2004
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder