Haşeş (haşhaş) çapaları bittikten sonra açan güneşle haşhaşlar afyan (afyon) olur. Öncesinde yenebilen yeşil yapraklar acılaşır ve birden boy atmaya başlarlar. Gelişim hızlanır. Bitkinin ortasında sap belirir ve sonra tomurcuk ortaya çıkar. Bundan sonrası haşhaş tarlasındaki şölendir.
İyi yetişmiş haşhaşlar insan boyunu bulur. Fakat bir haşhaş kökünden birkaç sap birden uzar ve hepsi farklı boy ve aşamalarda bulunur. Bir sap tomurcukken bir diğeri tomurcuğu yarıp çiçek açmış olabilir. Daha uzun olanı çiçeği dökmüş gapçığı (kapsül) belirmiştir. En büyükleri de gapçığı büyüyüp renk değiştirmiş, morarmış bir halde bulunabilir. İşte bu andaki haşhaş tarlası rengarenk düğün alayı gibidir. Donuk yeşil zemin üzerinde mor beyaz çiçekler…
İşte tam bu vakit gündönümü öncesine denk gelen kritik bir dönemdir. Çiçeği döken gapçıklar birden afyon toplamaya başlar. Bu dönem ihmal edilmeden afyon hasadının yapılması gereken bir dönemdir. Çok farklı aşamalarda bulunsalar da saplardaki tomurcukların gelişimi çok hızlı olur. Bu yüzden 10-15 gün boyunca sürekli afyon sakızı toplamak gerekir.
Çiçeğini döküp olgunlaşma rengine bürünen kapsül özel dilgi(cizgi) bıçağıyla çizilir. Çizme yönü ve derinliği özenle yapılmalıdır. Kapsül ortasından yarım ekvator çizgisi gibi atılması gereken çizik çok derin olursa afyon sütü içine akar ve haşhaş denesini acılaştırır. Yeteri kadar derinlikte olmazsa süt çıkmaz. Usta eller bıçak sürüş tekniğini ona göre kullanır. Atılan çiziklerde afyon sütü toplanır ve donarak sakız kıvamına gelir. Sertleşmeden, aynı gün o sakızı almak gerekir. Bunun için de özel algı bıçağı vardır. Toplanan sakızlar büyük haşhaş yapraklarına sarılarak saklanır. Ertesi gün için olgunlaşan yeni gapçıklar sıradadır, onların da afyanı alınır. Bu böyle her gün gündönümüne kadar devam eder. (Şu anlattıklarım 1975 öncesine ait işlerdendir. Ambargo nedeniyle o yıldan beri gapçık cizme ve afyan alma yoktur.)
21 Haziran sonrası, afyonu alınmış gapçıklar hızla kurumaya başlar. Bu sırada gapçık içindeki haşeş deneleri de olgunlaşıp kurur. Temmuz başı gibi bu sefer haşhaş hasadı başlar. Kuru gapçıkları sap boğumundan tutup kırmak çok basittir. Zaten tarladan haşhaş hasadına haşeş gırma denir. Çuvallara doldurulup eve götürülen haşeş gapçıkları tokmaklarla kırılarak heşeş denesi elde edilir. Savrularak kabuk ve çer çöpten de temizlendikten sonra yiygilik, yağlık ayrılır ve fazlası satılır.
1975 sonrasında ise tokmakla döverek değil de bıçakla keserek kapsül içindeki dene alınır olmuştur. Çünkü yasal olarak çizilmemiş, ezilmemiş, afyonu alınmamış gapçıkların teslim edilmesi zorunluluğu vardır ve bu günümüzde de böylece devam etmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder