Veyisler

 

    Veyislerin Oda, Gallemehmetin eskiden oturduğu, şimdi imam lojmanı yapılan yerdeydi. Orada otururlarken Delimamın Ali, 'Bizimkiler buraya gelip çadırları kurmuşlar' deyince Körhaca öfkelenip Ali'yi susturmuş, diye anlatılır. 

    Çadır deyince cingen çağrıştırdığı için Körhoca kızmış; lakin odada Veyislerin kökenine yönelik sohbetler çok yapılırmış. Eskiden beri söylenegelen hikayeye göre Veyisler Eğret'e dört kardeş olarak gelmişler. Koyun sürülerini yayacak uygun meralar arıyorlar. Gelip çadırlarını kurup böylece Eğret'e yerleşmişler. Şüphesiz Eğret'e ilk yerleşenlerden değillermiş; ama onlardan sonra köyün nüfusu yetmiş haneye dayanmış. İlk değirmenin kuruluşu da bu dönemde olmuş; Büzüğalininguyu yanındaki Veyislerin tarlaya 'Değirmen Yeri' denmesinin sebebi bu imiş. 

    Dilden dile, kulaktan kulağa aktarılagelen efsanevi olayların tarihi bir değeri olmayabilir. Eğer belgesel bilgilerle örtüşüyorlarsa, o zaman başka tabi... Bunu anlayabilmek için belgelere başvurmalıyız.

    16. Yüzyıla ait, 1530 ve 1572 tarihli iki Tahrir Defterindeki Eğret'e dair bilgiler karşılaştırmalı olarak yayınlanmıştı. İlk Defterde kırk civarında olan hane sayısı, ikincisinde yüzün üstüne çıkmış. Değirmen bir iken iki olmuş. Bu ciddi nüfus artışı, ilk defterde bulunmayıp ikincisinde görülen 14 hanelik çadır ahalisine bağlanıyor. Çadırla gelen bu yeni yerleşimcilere bakıldığında üç isim dikkat çekiyor:
    1.Bayramlı oğlu Abdi
    2.Bayramlı kardeşi Veis
    3.Bayramlı kardeşi Durahan

    Sözü edilen Bayramlı, ihtimal ki, Eğret'e gelirken bunların başındaydı, 1572 yılında Defter tutulmadan önce vefat etmişti. Kardeşleri ve oğlunun kaydı bu yüzden ona izafe edilmiş... Veyislerin kökenine dair anlatılan efsanelerle tarihi gerçeklerin ne kadar bağdaşıp ne kadar ayrıştığı, bakış açısına göre değişebilir; bu faslı geçelim...

    Üç asır sonrasına gelelim... 1831 Yılında Eğret'te dört hane Veyisoğlu var; bunların ikisi kardeş...

    Birincisi; Veli oğlu Veli... 36 Yaşında... Ali adında 4 yaşında bir oğlu var... Bu Ali, Delimamın; Yörüklerin Satı Demir'in ninesi Şemsi'nin; Sakızcıların ninesi Şerife'nin babalarıdır...

    İkincisi; Veli oğlu Halil... 31 Yaşında... Osman, Veli ve Ahmet adında üç oğlu var... Osman'ın oğlu yok, bir kızı Sağırların ninesi, biri Gocagulizin anası, biri de Hacalinin eşidir... Veli, Doğveli ve Kösenin dedesidir... Ahmet ise Böbüdede olarak bilinir; Hacarifler ve Böbülerin dedesi olur... 

    Üçüncüsü; Ahmet oğlu İbrahim... 31 Yaşında... Ahmet, Hasan ve Ali adında üç oğlu var... Ahmet; Potuk ile Topçunun ana-dedesi, Aliyelere adını veren Aliye'nin dedesidir... Hasan ise; Ösüzömerin anasının, Delibanın da babasının dedesidir...

    Dördüncüsü; Veyisoğlu Hüseyin... 46 Yaşında... Oğulları; Ali, Hüseyin, Hasan, Mehmet, Veyis... Büyük oğlu Ali'nin çocuklarına Dedeler denilecek; Haceller, Aliguru, Hamdihoca, Çapar bu kümeden... Daldallar olarak bildiğimiz bütün alt sülaleler ise (Bacılar ve Gödenler dahil) Hüseyin'e bağlı; çünkü ikinci oğlu Hüseyin'in lakabı Daldal...

    1831 Kayıtlarındaki bu dört Veyisoğlu hanesinde kız çocuklarına yer verilmemiş; ancak 1904 kayıtlarında kızlar da yazıldığı için onlar vasıtasıyla kurulan akrabalıkları da tespit edilebiliyor. Veyislerin incelenmesinde tüm bu kayıtlar ve anlatılanları harmanlanarak macerayı günümüze bağlamaya çalışacağız.