Çekimlenmiş bir fiile bakarak, bahsedilen işle ilgili çok fazla bilgi edinebilirsiniz. Çünkü çekimlenmiş fiil demek, çekim eki almış fiil demektir. Çekim eki ise fiil kökünün temel anlamını değiştirmeden onun daha iyi kullanılmasını sağlayan ektir. Bir örnekle açıklayacak olursak: “Kur-mak” fiili soyuttur ve şu haliyle zihnimizde fazla bir şey canlandırmaz; ama “kurmuşlardı” dediğimizde bu fiil artık yeteri kadar anlamı içinde barındıran bir cümleye dönüşmüştür. Kelime bu şekilde söylendiğinde;
1.İşin yapılıp yapılmadığını,
2.Kim tarafından yapıldığını,
3. Ne zaman yapıldığını,
4.İşin şu anda ne durumda olduğunu çıkarabiliriz.
Bu anlamları çıkarabilmemizi sağlayan –muş-lar-dı ekleridir. Demek ki her çekim ekinin fiilin nasıl anlaşılması gerektiğine yönelik bir görevi var. Bir başka deyişle, fiil bir eki aldığında yeni bir anlam kalıbına girer, bir şablon oluşur.
İşte fiillerdeki bu durum kişi ve zaman kalıbına kip denir. Bunlardan zaman bildiren kalıplara haber kipi, durum bildirenlere dilek kipi denir. Bir de iki kalıbın birleşmesiyle oluşanlar var ki bunlar ise birleşik zamanlı kiplerdir. Bu kadar kuru bilgi kafa karıştırıcı gelebilir, ayrıca konumuz dilbilgisi değil ama; Anıtkaya’da fiil kiplerinin oluşumu ve kullanımıyla ilgili ilginç farklılıklar kulağa çarpmaktadır. Bundan dolayı Anıtkaya/Eğret’teki fiil kiplerini buraya kaydedeceğim.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder