Anadoluda Eğret Köyleri

 “Eğret” sözcüğünün bir Türkboyunun adı olmadığı, insanların böyle düşünmesine sebebin aynı bölge yerleşim yerlerinden “Döğer” ile Eğret’in karıştırılması olduğunu anlatmıştım. Birbirine yakın iki yerleşim yeri, benzer bir tarihi esere (kervansaraya) sahipler, yakın tarihte benzer olaylar yaşanmışken bir de bunun üzerine isminizdeki sesler benziyorsa, insanlar birbirine karıştırabilir iki köyü. Döğer’in 24 Oğuz Boyundan biri olduğu doğrudur, ama Eğret’in öyle bir anlam macerası yoktur.

Bu konuyu yazarken aklıma gelmişti, öyle olsaydı, eğer Eğret bir Oğuz Boyu olsaydı bu isim başka yerlerde de kullanılırdı; sadece Anadolu’da değil, Türklerin yaşadığı her bölgede bu isime mutlaka rastlamamız gerekirdi, diye düşünmüştüm. Derken, başka Eğret var mıymış diye açık kaynaklardan bir araştırma yaptım. Açık kaynak dediğim, internet oluyor tabi ki. Google’dan birkaç sorgulama sonunda ilginç veriler aldım. Eğret olarak yalnız değiliz.

1.Kuzeyden başlayalım. Marmara Bölgesinde İzmit’e bağlı Servetiye Camii Köyü var. Osmanlı zamanında genellikle göçmenlerin yerleştirildiği bir bölge. Önce bir cami yapılıyor ve köy bu cami etrafında şekilleniyor, sonunda caminin adı aynı zamanda köyün adı oluyor. Sonra genişliyor, başka mahalle ve köylerle birleşiyor filan. 1930 yılında “Alartı” adında bir köy ile birleşiyor ve bir mahallesine “Alartı” adı veriliyor. Bu kelimenin anlamı ve nereden geldiğine dair bir kayıt yok. Tahminler var; arazi meyilli olduğu için olsa olsa “Eğrelti”den gelir, bu kelime sonra halk arasında “Alartı”ya dönüşmüş olmalı filan... Tabi bir de gerçekler var, halk arasında bu mahalleye “Eğretiköy” deniliyor. “Eğrelti”den gelip “Alartı” oluyorsa ve bunu halk yapıyorsa, o halk niye “Alartı”dan dönüp bu sefer “Eğreti” diyor. Bence Alartı Mahallesinin “Eğrelti” ile hiç bir bağı yok. Halk zaten doğal olarak bağı kurmuş ve “Eğretiköy” demiş. O halde aranacak bağ “Eğreti” kelimesindedir.

2.Şimdiki durağımız Konya. Merkez İlçe Meram Belediyesine bağlı Sefaköy. Eski adı Eğret, 1989’da Sefaköy olarak değiştirilerek kasaba yapılıyor. 2014’te ise Meram Belediyesine bağlanıyor, Konya’ya 43 km mesafede. Bu köyün tanıdık bir hikayesi var: “Bu adın konuş gerekçesi olarak yöre halkının anlatageldiği hadise şöyledir: Eğret köyü başlangıçta Loras dağına yakın bir yerde kurulmuştur. İlk yerleşim yerini dağ seli basıp zarar verdiği için şu anki çay boyu yerine eğreti (geçici) olarak gelinmiş fakat burada sürekli kalınmıştır. Bu safhada geçici olarak yerleşilen yere halk arasında iğret veya çamurlu iğret denmeye başlanmış ve köyün ismi Eğret olarak kalmıştır.” 

Bu köyün Aladdin Keykubat’ın kayınpederi “Girvad”ın adını taşıdığına dair araştırmalar da var; konumuzun dışında olduğu için girmedim.

3.Anıtkaya dışında Eğret ismiyle bağlantılı bir başka köy Erzurum’da. Aziziye ilçesine bağlı Eğerti köyü. “Eğerti” kelimesinin ne anlama geldiği ve köye bu ismin neden verildiği bilinmiyormuş. 1930 öncesi ismi ise “Hinzirik.” Bu isim Ermenice ile bağlantılı olabilir. Köyde eski bir Ermeni kilisesinin kalıntıları varmış. Ayrıca 18 Mart 1918 Rus işgalinden kurtarılmadan önce, Rusların yaptığı nüfus sayımında Ermenilerle Türklerin birlikte yaşadığı belirtilmiş. Bu sayım bilgilerinde köyün ismi “Eğerti” değil, “Eğreti” olarak yazılmış. Zaten burada kendisinden behsettirmesinin sebebi de bu kayıt.  Yazım yanlışı ihtimali de uzak değil, zira Yer Adları Sözlüğü yazarı Nişanyan “Eğerti” diyor.

4.Erzurum’dan tekrar bir dönüşle Batıya yöneliyoruz, Bilecik’teyiz. Söğüt ilçesine bağlı Kayabalı köyü. Küçük bir köy, güncel nüfusu 24. Evet, sadece 24. İnternet haritalarında zor görülüyor. Daha çok satılık tarla ve arsa ilanlarıyla anılıyor Kayabalı. Anlayacağınız köy tükenmek üzere. Köyün eski adı Eğret. Bizim Eğret değiştirilip nasıl Anıtkaya yapıldıysa, bir başka Eğret de Kayabalı olmuş. Bu sefer yenilenen isimdeki “kaya” ortaklığı dikkatlerden kaçmamalı. Anıtkaya’nın “kaya”sına pek anlam veremezdim, Kayabalı’nınki anlamlı. Kaya Balı 16. yy tahrir defterlerinde sık rastlanan bir isim. Onlar için belki güzel bir şey olmuş bu isim değişikliği.

5.Son olarak Manisa'dayız... Gördes'e bağlı Korubaşı köyünün eski adı 'Eğrit' imiş. Bu bilgiyi bize veren Mehmet Oytun Bey, eğimli bir araziye kurulu olduğundan bu isim verilmiş olduğuna yoruyor. Değiştirilen yeni adının sebebi de, köyün ucundan devlet tarafından ağaçlandırma yapılarak büyük bir orman oluşturulmasıymış. Ayrıca Mehmet Bey'in bir yorumu bu konuya yeni bir ufuk kazandırıyor: "Atalarımızın göçebe olduğunu düşünürsek, aslında her yerleşim geçici (eğreti)dir."...

        Kısa bir araştırma neticesinde elde ettiğim bilgiler böyle. Eğret yalnız değilmiş, bak dört adaşı varmış meğer. Tabi bu Eğret'in bir Oğuz Boyu olmadığı gerçeğini değiştirmiyor.