Başşakçı

    Orak biçildikten, deste dırmıkla tarla paklandıktan sonra hayvanları yaylıma anıza sokabilirsin, artık bu tarla ziyan değildir. Tabi destelere yaklaştırmamak kaydıyla. En iyisi sap çekme işi de bittikten sonra hayvanı anıza sokmaktır, çünkü böylece tarla sahibinin saptan sonra artık o tarlayla alakası kesilmiştir. Orası yaylıma açıldı demektir.

    Hayvan otlatma için belirlenen kriterler başşakçı için de geçerlidir. Aslında desteye dokunmamak şartıyla başşak toplayabilir. Hatta tarla sahibi tarladayken bile başşak toplamada bir sakınca yoktur. 

    İşin özü şu; ileşber annat, dırmıkla alabildiği kadar sapı toplayarak çeker. Ne kadar özen gösterirse göstersin biçilen buğdayın tamamını harmana taşıyamaz. Böyle bir iddia ve çabası da yoktur zaten. Kurdun kuşun nasibi diye kalan kalsın diye düşünür. İşte bu nasiplenenlerden biri de başşakçıdır. Kalan giden, kıyıda köşede, anız aralarında kalan sapların başaklarını toplayarak nasibini çuvala doldurur. Çok sıcakta biçilen veya paklanan tarlada başaklar sapın hemen ucundan kırılarak toprağa batar. En kolay ve zahmetsiz toplanan da bu başaklardır. Başşakçı önceğine topladığı bu başakları, gidip talise boşaltır. Heybe ve talisler dolunca eşeğe yükleyerek evinin yolunu tutar.

    Tarla takgası olmayan fakir kadınlar toplarlar genelde başşağı. Artık ne çıkarsa başaklardan elde ettiği deneyi yiygi için kullanacaktır. Eve getirilen başşak talisleri bir çadıra dökülerek güzelce zopalanır. Bu kalın bir değnekle başakları dövme işidir. Bu kadarcık şey için düğen sürülecek değil ya, sopayla halledilir. Hem sap olmadığı için sadece başaklar olduğundan sopayla dene ortaya çıkarılabilir. İki talis başak çiğlenince bir teneke kadar buğday çıkar. Elde edilen dene az da olsa temizdir. Arı buydey denir buna. Yabani ot tohumları yoktur, tek tek ayıklanmış gibi tertemiz buğday tohum olarak da kullanılabileceği için tercih edilir. Değerli olan bu az buğday, daha fazla miktarda buğdayla değişilebilir. İki taraf da kazançlı olur bu ticaretten.

    Köye yakın yerlerde ilk biçilen arpa tarlalarından başşak topladığımızı unutamıyorum. Sonuçta ortaya çıkan birkaç fitire arpa karşılığında cebimize koyduğumuz birkaç lira ne kadar değerliydi. Zamanla, hasattan sonra tarlada ve dalda kalanları toplamanın genel adı başşak toplama oldu. Kumpil başşağı, haşeş başşağı, fişne başşağı da toplayanlar oluyordu. Son yıllarda yaygınlaşan patates ekimi nedeniyle insanlar kumpil başşağı topluyorlar. Talislerle topladığı buğday başşaklarını eşşeğine yükleyen başşakçılar tarih oldu. 

    Biz Ekim ayında traktörle kumpil başşağı toplamaya gitmek için şimdiden sözleştik.