Makedonca, Sırpça, Hırvatça tamam da... Macurların büyük çoğunluğu, Cumalı ve Susuzosmaniye dahil, Bulgaristan kökenli... Oralarda konuşulan Türkçe ile Eğret ağzını karşılaştırmadan yapılacak analiz eksik olmaz mı... Elbette eksik olurdu ve asıl benzerlikleri ıskalamış olurduk. Bu yüzden Bulgaristan Türkçe ağızları hususu ayrı bir yazı konusu oldu.
Bu yazıyı hazırlarken Hüseyin Dallı'nın 'Kuzeydoğu Bulgaristan Türk Ağızları Üzerine Araştırmalar' adlı kitabını esas aldım. Yazarın kendi köyünün de içinde olduğu bir sahada hazırladığı incelemesi Türk Dil Kurumu'nca basılmış, ancak baskı tarihi bilinmiyor. Önsöz altına düşülen notta 1976 yılı yazılmış. 1980-90'lı yıllarda yaşanan son göçlerle birlikte araştırma sahasında Türk ağzı kalmamış olabilir. Bu yüzden bahsi geçen eser çok değerli.
Kitapta o bölgede konuşulan Türkçe enine boyuna incelenmiş. Benim bundan yararlanacağım tarafı, Eğret Ağzı ile benzeştiği kısımlardır. Bu bölümler bile yazı sınırlarını zorlayacak genişlikte olduğundan, ilk bölümdeki gibi yalnız benzeşen bazı kelimeler üzerinde duracağım. Çok benzer kurallar var ki o konuya hiç girmeyeceğim.
Yine baştan belirtilmesi gereken husus, nazal ñ'nin yokluğu veya ona yok denecek kadar az yer verilmesidir. Başlayalım...
Eğret'te azıcık kelimesi acık/açık biçiminde söylenir (Açık daha git.) Orada da öyle... İyisi mi benzerlikleri çizelge haline getirelim.
Yazı Dili Bulgaristan Ağzı Eğret Ağzı Açıklama
adımlamak adımnamak adımnamek
akdarmak akdarmek harman
alev alef alaf
alevlenmek aleflenmek alaflanmek
amelsiz amarsız obur, açgözlü
anahtar anatâr enatdar
anlamak annamak añnamek
anlaşmak annaşmak añnaşmek
anlatmak annatmak añnatmek
entari anteri enteri
armut armıt armıt
Arnavut Arnavıt Arnavıt
ağrı ârı ârı
bagaj bagaş bageş
bağlamak bâlamak bâlamek
bayağı bayâ bayâ
beygir bēgir bēgir
biçmek bişmek bişmek
budak bıdak bıdak
pide bide bide
borçlu borşlu borşlu
bebek böbek böbek
biber böber büber
baba buba buba
buğday bûdey buydey
boynuz buynus buynuz
böbrek bûrek bôrek
jandarma candarma candırma
Japon Capon Capon
cahil cayil cayil
cehennem cennem ceēnnem
sigara cigara ciğara
cevap cuvap cövap
cumartesi cümertesi cümertesi
çabuk çabık çabık
çamur çamır çamır
çamlık çamnık çamnık
çavuş çavış çavış
çiğnemek çînemek çinnemek
çeyrek çîrek çērek
dakika dakke dakge
davul davıl davıl
derviş devriş devriş
değnek dînek dēnek
dinlemek dinnemek diñnemek
don yağı don yâ doñyağı
doğru dûru dôru
eksik îsik ēsik
ekşi îşi ēşi
elecek elcik tırpanda
éñkas éñgasdan şaka/şakadan
enli enni eñni
fasıl Fasılüyük tuhaf, garip
fincan filcan filcan
vişne fişne fişne
kabahat gabârt gabağet
kadar gadâ gadâ
kalbur galbır galbır
kalaycı galaycı galeyci
kalınlık galınnık galıñnık
gapçık gapcık mısır koçanı
karaağaç garâç garağeç
kardeş gardaş gardeş
gene gene gine yine
getirmek getimek getmek
karı garı garı kadın
karışlamak garışlamak garışlamek
kaz gas gaz
kaynana gayna gayınna
kaynata gaynata gayınta
kır gır gır renk ve arazi
kıymetli gıymatlı gıymatlı
gömlek gönek göynek
gönlüm gönnüm göynüm
koymak guymak guymek içeri
güreş güleş güleş
hamur hamır hamır
hangi hangı hangı
ha işte öyle haştöle haşşöne
elbet helbet helbet
Ramazan Iramazan Irmızan
raf ıraf ıraf
rakı ırakı ırakı
sıcak ısçak ıscak
lazım ilazım ilazım
leğen ilēn ilyen
leş ileş ileş
limon ilimon iliman
iğne îne inne
rende irende irendire
insan îsan îsan
eksik îsik ēsik
iç donu işdonu işdonu
ekşi îşi ēşi
ekşimek îşimek ēşimek
kabul kabıl gabıl
kambur kambır gambır
gayrı kâri gâri/gâli artık
karpuz karpıs garpız
karşı kâşı garşı
kahve kâva gâve
kavuşmak kavışmak gavışmek
kefen kefin kefin
kilitlemek kitlemek kitlemek
köfrü gavurküfürü paskalya öncesi
gölge kölge kölge
leylek lîlek lēlek
muhabbet mabbet mağabbet
mahalle mâle meğelle
muallim mallim mâlim
mevlit mēlit mēlüt
merdiven merdemen merdiman
metre metru metrô
mısır misir misir
namazlık namazlâ namazlağı
nasıl nası nası
nişanlı nşannı nişannı
oklava oklâ okluğeç
onlar onnâ onnâ
önlük önnük öñnük
öyle öle öne
pâla pılı pamuklu kumaş, pılı pırtı
pahalı pâlı bâlı
pazartesi pazarertesi bazarertesi
pehlivan pelvan pēlivan
papaz popas popaz
radyo radiye irediyo
rahat rât ırât
rahmetli râmetli ırâmetlik
saat sât sēt
sahibi sâbı sâbı/sâbısı
sağlam sâlam sâlam
salı sali sâli
samanlık samannık samannık
sahan sân sân
savurmak savırmak savırmek
sekizer sekizē sekizē
seme seme salak,uykusemesi, semegoyun
sarhoş seroş zerroş
seyrek sîrek sērek
sivilce sivilci sivilci
sonra sôra sôna
solucan sûlcan soğulcan
sündürmek sündürmek uzatmak
şenlik şennik şennik
şimdi şindi şindi/şinci
şına şına teker çemberi
şöyle şöle şöne
şunlar şunnâ şunnâ/şonnâ
şüphe şüpe şüpe
şüpheli şüpeli şüpeli
tapu tapı tapı
tahta tâta tatda
tavuk tavık tavık
terazi terezi terezi
tövbe töbe töbe
tohum tûm tôm
ûnük üğünük öğütülmüş
öfke üfke öke
höyük ûk üyük
öğle yemeği ûlenekmē ôlenekmeği
öğrenmek ûrenmek ôrenmek
öksüz ûsüs ôsüz
var vâ vâ
varmak vâmak vamek
vermek vēmek vēmek
yağmur yâmır yâmır
yanlış yannış yânış
yavru yavrı yavrı
ye ya evet
yemeni yemeni lastik ayakkabı
yemek yimek yimek fiil
yumurta yımırta yımırta
zaten zati zati
zelve zelve/zevle boyundurukta
zerdali zerdeli zerdeli
Benzer kelimeleri almadığım halde uzun bir liste oldu. Bulgaristan Ağızları ile Eğret Ağzı arasındaki yakınlığı varın hesap edin. Ayrıca bunun kurallardaki benzerlikler kısmı var ki oraya hiç girmedik. Bununla beraber listedeki bazı kelimelerin birazcık izahata ihtiyacı var.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder